AYHAN ÇİTİL: ARİSTOTELES, METAFİZİK OKUMALARI 1. SEMİNER ÖZETİ

Ana Temalar:

1. Seminerin Giriş Sorusu ve Metafiziğe Davet:
   Seminer, katılımcılara “Neden buradayız?” ve “Neredeyiz?” gibi temel varlık sorularını yönelterek başlar. Üsküdar’da bir okulda yapılan bu buluşmanın mekanı, evrende bir yer edinme ve varlık üzerine düşünme çağrısına dönüşür. Bu açılış, metafizik sorgulamanın hem bireysel hem de ontolojik düzeyde nasıl başladığını gösterir.
2. Mitostan Logosa: Mitik Düşünceden Akla Geçiş:
   Hesiod ve Homeros’un mitolojik anlatılarına karşılık Thales’le birlikte aklın ve eleştirinin yükselişi vurgulanır. Tanrılardan esinlenen sözlerin yerini artık herkesin düşünebileceği, sorgulayabileceği ve tartışabileceği rasyonel söylem (logos) alır. Bu geçiş, felsefenin temel doğuş anı olarak sunulur.
3. Doğa Filozofları ve Akılcı Açıklama Geleneği:
   Thales’in suyu, Anaximenes’in havayı, Anaksimandros’un ise apeiron’u ilk ilke olarak önermesi; hem doğaya yönelen hem de bir önceki düşünürü eleştiren bir gelenek kurar. Bu çizgi, maddenin temelini bulma arayışından, değişimin mekanizmasını açıklamaya doğru evrilir. Rasyonel açıklamanın yapıtaşları atılır.
4. Parmenides ve Mantıksal Metafiziğin Doğuşu:
   Parmenides’in “düşünme ile varlık aynıdır” teziyle felsefede kopuş yaşanır. “Peri Physeos” adlı şiiri, ilk tutarlı metafizik sistem olarak değerlendirilir. Değişimi, çokluğu ve yokluğu reddeden bu sistem, zorunluluğa dayalı düşünmenin ve mantığın temellerini atar. Parmenides, mitostan koparak saf düşüncenin alanına geçişi temsil eder.
5. Mitik Dilden Felsefi Dile Geçiş:
   Empedokles’in “sevgi ve nefret” kavramları gibi mitik öğeler metafiziğin erken dönemlerinde hâlâ mevcuttur. Ancak bu kavramlar, artık simgesel bir dille doğa yasalarını anlatma aracına dönüşür. Felsefi dil, bu aşamada daha soyut ve kavramsal bir yapıya bürünmeye başlar.
6. Platon Öncesi Düşünsel Çeşitlilik:
   Pisagorcular, Herakleitos ve Ksenophanes gibi düşünürler üzerinden felsefi sorgulamanın çok boyutlu yapısı açığa çıkarılır. Değişim, algı, düzen ve bilgi gibi konular yalnızca maddenin değil, bilginin ve hakikatin de tartışıldığı yeni alanlar açar.

Sonuç:
İlk seminer, Aristoteles’in metafiziğine zemin hazırlayan düşünsel mirası sistematik biçimde ortaya koyar. Ayhan Çitil, mitolojik anlatıdan rasyonel sorgulamaya geçişi Parmenides merkezli olarak değerlendirir. Mitostan logosa geçiş, felsefenin kendi dilini kurmasının ve metafiziğin ortaya çıkmasının tarihsel temelini oluşturur.

Main Themes:

1. Introduction to the Seminar and the Setting of Metaphysical Inquiry
   The seminar begins with reflections on why participants are present, questioning their motivations and setting the tone for a philosophical inquiry into existence, space, and consciousness. The setting itself (a school in Üsküdar) is used to provoke thought about place and meaning in the universe. This opening aligns with the broader metaphysical questions of “Where are we?” and “Why are we here?”
2. From Mythos to Logos: Transition from Mythic Thinking to Philosophical Rationality
   Çitil contrasts mythological worldviews (e.g., Hesiod, Homer) with speculative philosophical thought, emphasizing the historical shift from divine narrative authority to human reason. He underlines the mythic figures’ claim to divine inspiration and how early thinkers like Thales broke from this by making claims open to rational scrutiny. This marks the beginning of “logos”—rational discourse—over divine myth.
3. Emergence of Natural Philosophy and Rational Speculation
   Thales, Anaximenes, and Anaximander are discussed as pioneers who proposed natural substances (water, air, the indefinite apeiron) as principles of being. Each figure is shown to advance the discussion by offering mechanisms or critiques of their predecessors, suggesting an evolving rational tradition. The transition to reason-based metaphysics includes introducing mechanisms of change and critiques based on logical coherence.
4. Parmenides and the Birth of Logical Metaphysics
   Parmenides marks a philosophical rupture by asserting that thought and being are the same. His poem “Peri Physeos” is interpreted as the first rigorous metaphysical and logical framework. He denies the possibility of change, plurality, and non-being, grounding metaphysics in logical necessity rather than myth. Çitil presents this as the foundation upon which later philosophical logic and metaphysics are built.
5. Critique of Mythic Language and the Development of Philosophical Method
   The seminar highlights the persistence of mythic elements (e.g., Empedocles’ “love and strife”) in early metaphysics, yet emphasizes how philosophers begin to use symbolic or abstract language to convey empirical or rational concepts (e.g., electromagnetic forces as modern analogues). The language of philosophy slowly detaches from its mythic roots and becomes more analytical and abstract.
6. Pre-Platonic Complexity and the Philosophical Landscape
   Figures such as Pythagoreans, Heraclitus, and Xenophanes are brought into the conversation to illustrate the increasing complexity of metaphysical questions. Issues of perception, order, change, and the nature of knowledge introduce new dimensions beyond substance: how do we know what we know, and what does it mean to know at all?

Conclusion:
This first seminar sets the stage for Aristotelian metaphysics by exploring the origins of philosophical inquiry in ancient Greece. Çitil carefully guides the audience from mythic frameworks to rational critique, highlighting the revolutionary significance of Parmenides and preparing the conceptual ground for Aristotle. The transition from mythos to logos, and from narrative to logic, defines the intellectual terrain of the metaphysical tradition.