AYHAN ÇİTİL: ARİSTOTELES, METAFİZİK OKUMALARI 43. SEMİNER ÖZETİ

Ana Temalar:

1. Kuvveden Fiile Geçiş:
   Seminer, Aristoteles’in IX. kitabının ilk yarısında yer alan kuvve (dynamis) kavramından ikinci yarıda öne çıkan fiil (energeia) kavramına geçişle başlar. Çitil, bu geçişin zorunluluk alanında işleyen doğa yasalarıyla irade sahibi canlı varlıkların alanı arasındaki temel farkı ortaya koyduğunu vurgular. Fiil, kuvveye göre ontolojik önceliğe sahiptir.
2. Canlı Varlık, Arzu ve İçsel Birlik:
   Seminerde, kendi varlığını korumaya yönelen bir canlı varlığın mekanik-determinizm dışı bir biçimde nasıl ortaya çıktığı sorusu ele alınır. “Conatus” yani varlığı koruma yönelimi, canlıyı cansızdan ayıran temel içsel itkidir. Bu yönelim, anlamlı bir tümce ya da sanat eserindeki içsel bütünlükle karşılaştırılır.
3. Canlılığın Teolojik ve Metafizik Temeli:
   Can, kendiliğinden oluşmuş bir sonuç değil; aşkın bir failin (Theos) yaratıcı bir sözü, yani edimi olarak değerlendirilir. Çitil’e göre bu bakış, teorik biyolojiyi teorik fiziğe ontolojik olarak önceleyen bir konuma yerleştirir. Maddenin yapısı, canlıyı taşıyabilecek şekilde baştan yapılandırılmıştır.
4. İdrakin Gücü ve İnsan Aklı:
   İnsan idrakinin duyumdan bağımsız biçimde temsil üretebilme kapasitesi ele alınır. Gödel’in teoremleri gibi soyut bütünleri kavrayabilen insan aklı, bu yönüyle yapay zekâdan ayrılır. Kant’ın transandantal şeması üzerinden, irade ve etik sorumluluğun da bu aşkın temsil gücüne dayandığı ifade edilir.
5. Matematiksel ve Geometrik Hakikatler:
   Bir üçgenin iç açılarının toplamının iki dik açı ettiğini doğrudan göremeyiz; bunu ancak çizerek ve böle böle anlarız. Bu örnek, Aristoteles’in “fiil, kuvveden öncedir” ilkesinin geometrik düşünceye de uygulandığını gösterir. Gerçek bilgi, edilgin bir gözlemle değil, etkin bir inşa süreciyle mümkündür.

Sonuç:
Çitil, Aristotelesçi metafiziği, Kantçı bilgi teorisini ve psikanalitik öğeleri (ör. Freud’un ölüm itkisi) harmanlayarak canlılık ve akla dair güçlü bir varlık teorisi inşa eder. Bu seminer, çağdaş materyalist sınırları aşan, teleolojik yapı, içsel birlik ve aşkın yaratıcı eylem üzerine temellenen metafiziksel bir düşünme biçimini önerir.

Main Themes:

1. From Potentiality to Actuality:
   The seminar begins with a transition from the concept of potentiality (dynamis) to actuality (energeia) in Aristotle’s Book IX. Çitil emphasizes that the first five chapters deal with potentiality and its paradoxes, while the latter half focuses on the nature and ontological primacy of actuality. Through this shift, the foundational difference between the realm of necessity (non-living beings) and will (living beings) is highlighted.
2. Living Beings, Desire, and Internal Unity:
   A key issue raised is how a being capable of desire and self-preservation (i.e., a living being) arises from a domain otherwise governed by mechanical necessity. Çitil addresses this by introducing the idea of conatus—the inner drive toward preserving unity—which differentiates living beings from non-living ones. He compares the organic unity in a living being to the coherence of a meaningful sentence or an artwork.
3. Theological and Metaphysical Dimensions of Life:
   Life is presented not as an emergent byproduct but as a result of an original creative act—an expression or “word” of a transcendent agent (Theos). The seminar thus establishes a metaphysical ground for biology, arguing that theoretical biology precedes theoretical physics because the structure of matter is already organized to accommodate living beings.
4. The Power of the Intellect:
   Human intellect’s ability to render representations independently of sensory input is central. Çitil highlights that human reason can present to itself abstract totalities (e.g., Gödel’s theorems), making it categorically different from artificial intelligence. He relates this to Kant’s transcendental schemata and the intellect’s capacity for indirect self-presentation, enabling will and ethical deliberation.
5. Mathematics and Geometry as Constructive Acts:
   Using the example of triangle angle summation, Çitil discusses how geometrical truths are not directly observable but require constructive acts (drawing, division) to be realized. This affirms the Aristotelian claim that actuality precedes potentiality even in abstract reasoning.

Conclusion:
Çitil synthesizes Aristotelian metaphysics, Kantian epistemology, and psychoanalytic insights (like Freud’s death drive) to propose a robust ontological account of life and intellect. He suggests that true metaphysical inquiry must integrate teleology, internal unity, and the creative act of a transcendent agent, surpassing modern materialist limitations.