EKREM DEMİRLİ: KİTÂBU’T-TEVHÎD OKUMALARI 12. SEMİNER ÖZETİ

Bu seminer, İmam Mâtürîdî’nin Kitâbu’t-Tevhîd adlı eserinin 12. bölümü üzerine yapılan bir okuma ve analiz sürecini kapsamaktadır. Seminerin ana odak noktası, Allah’ın sıfatları ve isimleri konusudur. İlahi sıfatların mahiyeti, Allah’ın zatıyla ilişkisi ve bu kavramların İslam düşüncesinde nasıl ele alındığı detaylı bir şekilde tartışılmaktadır. Ayrıca, tasavvufî düşüncede ilahi isimlerin rolü, özellikle İbnü’l-Arabî’nin ilahi isimleri metafizik ve ahlaki bir çerçevede nasıl ele aldığı da değerlendirilmiştir.

Ana Temalar ve Başlıklar

1. İlahi Sıfatlar ve Allah’ın Zatıyla İlişkisi
   Seminer, Allah’ın sıfatlarının O’nun zatına bağlı olup olmadığı meselesini ele almaktadır. Bu bağlamda üç temel görüş öne çıkmaktadır:
   • Allah’ın sıfatlarının O’nun zatının ne aynı ne de gayrı olduğunu savunanlar.
   • Sıfatları kadim ve bağımsız varlıklar olarak kabul edenler.
   • Allah’ın zatıyla bütünleşik sıfatlara sahip olduğunu ileri sürenler.
2. İlahi İsimler ve Tasavvufî Perspektif
   İlahi isimler meselesi, özellikle tasavvuf düşüncesinde derinlemesine ele alınmıştır. İbnü’l-Arabî’ye göre, Allah’ın isimleri, insanın ahlaki ve manevi gelişimiyle doğrudan bağlantılıdır. İlahi isimler, yalnızca Allah’ı tanımlayan terimler olmanın ötesinde, insanın Tanrı ile olan ilişkisinin kurucu unsurlarıdır.
3. Allah’ın İsimleri ve İnsan Ahlakı Arasındaki Bağ
   İlahi isimler, yalnızca teolojik bir konu olarak değil, aynı zamanda ahlaki bir temel olarak da ele alınmaktadır.
   • Rahman ismi, insanın merhametli olması gerektiğini ifade eder.
   • Kerim ismi, cömertlik ilkesine işaret eder.
   • Hak ismi, adaletin ve doğruluğun temelini oluşturur.
     Bu çerçevede, ilahi isimler aracılığıyla Tanrı-insan ilişkisi ve ahlaki yükümlülükler anlamlandırılmaktadır.
4. Allah’ın Mekân ile İlişkisi
   Seminerde, Allah’ın bir mekâna sahip olup olamayacağı konusu da ele alınmaktadır. İnsan zihninin mekân olmadan düşünememesi, Tanrı’nın varlığını idrak ederken karşılaşılan temel sorunlardan biridir. Bu bağlamda, Kur’an’daki Arş ve İstiva kavramları, Tanrı’nın bir mekânda bulunup bulunmadığıyla ilişkilendirilerek tartışılmıştır.
5. İstiva Meselesi: Allah’ın Arşa Oturması
   • Bazı Müslümanlar, Allah’ın Arş’a istiva ettiğini (oturduğunu) ve bunun fiziksel bir mekânda gerçekleştiğini savunmuştur.
   • Diğer bir görüş, Allah’ın her yerde olduğunu ve mekânın O’nu sınırlamayacağını ileri sürmektedir.
   • Üçüncü bir yaklaşım ise, Allah’a mekân izafe etmenin yanlış olduğunu, bunun bir teşbih (antropomorfizm) hatasına yol açacağını belirtmektedir.
6. Allah’ın Mekânsızlığı ve Kelamî Yaklaşım
   İmam Mâtürîdî’ye göre, Allah’ın mekânsızlığı esastır. Eğer Allah bir mekâna yerleşmiş olsaydı, mekânın değişmesiyle O’nun da değişmesi gerekirdi, bu ise Allah’ın mutlak varlığına aykırıdır. Kelamcılar, “Allah vardı ve O’nunla birlikte hiçbir şey yoktu” ilkesi doğrultusunda, Tanrı’nın mekândan münezzeh olduğu sonucuna ulaşmaktadır.
7. Teoloji ve Bilgi Felsefesi Arasındaki İlişki
   Seminer, İslam teolojisinin aslında bir sıfatlar bilimi olduğunu ve Tanrı’nın isimleri üzerine düşünmenin metafizik bir yöntem oluşturduğunu tartışmaktadır. Bu bağlamda, Müslüman düşünürlerin Tanrı’yı ve sıfatlarını anlamlandırma sürecinde kullandıkları epistemolojik yöntemler ele alınmıştır.
8. Modern Çağda İlahi Sıfatlar ve Felsefi Sorular
   • Günümüz düşüncesinde, Tanrı’ya isim vermenin anlamı ve sınırları tartışılmaktadır.
   • Modern felsefi yaklaşımlar, Tanrı hakkındaki bilgimizin insan algılarıyla sınırlı olup olmadığını sorgulamaktadır.
   • İslam kelamı, Tanrı’nın isimlerinin insan bilgisini aşan bir yönü olduğunu, ancak bu isimlerin Tanrı’yı tam anlamıyla tanımlamadığını savunmaktadır.

Sonuç

Bu seminer, Allah’ın sıfatları, isimleri ve mekân ile ilişkisi gibi İslam düşüncesinin temel meselelerini kapsamlı bir şekilde ele almaktadır. Kelam ekollerinin Tanrı’nın isimleri ve sıfatları konusundaki farklı yaklaşımları tartışılmış ve tasavvufun ilahi isimlere getirdiği metafizik yorumun, kelam ekollerinden ayrıştığı vurgulanmıştır. Son olarak, modern çağda Tanrı’nın isimleri ve O’nun insan algısı içindeki yeri üzerine yapılan tartışmalar ele alınmış, bu konunun hem teolojik hem de felsefi bir boyuta sahip olduğu belirtilmiştir.

Formun Üstü

 

Formun Altı

This seminar focuses on the twelfth chapter of Imām al-Māturīdī’s Kitāb al-Tawḥīd, offering a critical reading and analysis. The main topic of discussion is the attributes and names of God. The nature of divine attributes, their relation to God’s essence, and how these concepts have been interpreted in Islamic thought are examined in detail. Additionally, the role of divine names in Sufi thought, particularly Ibn al-ʿArabī’s metaphysical and ethical approach to divine names, is evaluated.

Main Themes and Topics

1. Divine Attributes and Their Relationship with God’s Essence
   The seminar discusses whether God’s attributes are inherently connected to His essence. Three primary perspectives emerge in this debate:
   • Those who argue that divine attributes are neither identical to nor separate from God’s essence.
   • Those who consider attributes as eternal and independent realities.
   • Those who claim that attributes are fully integrated with God’s essence.
2. Divine Names and the Sufi Perspective
   The issue of divine names is explored extensively in Sufi thought. According to Ibn al-ʿArabī, divine names are directly connected to human moral and spiritual development. They are not merely descriptive terms for God but serve as foundational elements in the relationship between God and humanity.
3. The Connection Between God’s Names and Human Ethics
   Divine names are not only theological concepts but also ethical principles.
   • The name al-Raḥmān signifies that humans should be compassionate.
   • The name al-Karīm emphasizes generosity.
   • The name al-Ḥaqq establishes the foundation of justice and truth.
     Through these names, the relationship between God and human moral responsibility is interpreted.
4. The Relationship Between God and Space
   The seminar examines whether God occupies a specific location. The human mind struggles to conceive of existence without space, which poses a challenge in understanding divine existence. In this context, the Quranic concepts of Arsh (Throne) and Istiwaʾ (God’s establishment on the Throne) are discussed to determine whether God can be associated with a physical location.
5. The Issue of Istiwaʾ: Does God Sit on the Throne?
   • Some Muslim scholars argue that God’s istiwaʾ on the Throne implies a physical presence.
   • Others claim that God is omnipresent and unrestricted by space.
   • A third view rejects any spatial association with God, arguing that doing so leads to anthropomorphism (tashbīh).
6. God’s Transcendence and the Theological Approach
   According to Imām al-Māturīdī, God’s transcendence is fundamental. If God were to occupy a place, His existence would be subject to change, contradicting the concept of divine immutability. Theologians uphold the principle that “God existed before anything else,” affirming that He is beyond spatial limitations.
7. The Relationship Between Theology and Epistemology
   The seminar argues that Islamic theology is essentially a science of divine attributes and that contemplating God’s names serves as a metaphysical method for understanding His nature. The epistemological frameworks employed by Muslim scholars in their study of God’s attributes and names are also examined.
8. Modern Philosophical Questions About Divine Attributes
   • Contemporary thought debates the meaning and limits of assigning names to God.
   • Modern philosophical perspectives question whether human knowledge of God is inherently limited.
   • Islamic theology asserts that while divine names provide insight into God, they do not fully define His essence.

Conclusion

This seminar provides an in-depth analysis of God’s attributes, names, and their relationship with space, which are among the core issues in Islamic thought. The differences between theological schools regarding divine attributes and names are explored, highlighting how Sufi metaphysical interpretations differ from traditional theological approaches. Finally, modern discussions on divine names and their role in human perception of God are addressed, demonstrating that this topic remains both a theological and philosophical concern.