EŞREF ALTAŞ: ŞERHU’L-İŞÂRÂT OKUMALARI 10. SEMİNER ÖZETİ

Bu seminer, İbn Sina’nın idrak ve bilgi teorisine odaklanarak, idrak süreçleri ve iç güçlerin işlevlerini detaylı bir şekilde analiz eder. Fahreddin Razi’nin eleştirileri ve karşı görüşleri çerçevesinde, “hissi müşterek” (ortak duyu), hayal ve hafıza gibi kavramların temelleri sorgulanmıştır. Seminer, insanın dış dünyadan aldığı verileri zihinsel süreçlerde nasıl işlediği ve bu süreçlerin fiziksel ile metafiziksel yönlerini keşfetmeyi amaçlar.

Ana Temalar

  1. Hissi Müşterek ve Algı Süreci:
    • Hissi müşterek, insanın dış dünyadan gelen duyusal verileri birleştirerek bütünleşik bir algı oluşturmasını sağlar.
    • İbn Sina’ya göre, hissi müşterek yağmur damlasının çizgi gibi görünmesi veya bir çubuğun ucu yandığında daire oluşturması gibi algısal olguları açıklar.
  2. Hayal ve Hafıza Kavramları:
    • Hayal, duyusal verilerin zihinsel bir depoya aktarılması ve maddi özellikler taşıyan imgelerin zihinde saklanmasıdır.
    • Hafıza, anlamların depolandığı yer olarak tanımlanır. Örneğin, bir fotoğrafın görsel sureti hayalde, anlamı ise hafızada saklanır.
  3. Bilgi Sürecinde İç Güçlerin İşlevi:
    • İç güçler üçe ayrılır:
      • Müdrike (algılayan güçler: hissi müşterek ve vehim)
      • Depolar (hayal ve hafıza)
      • İşlemciler (mütehayyile ve müfekkire).
    • Bu güçlerin her biri bilgi edinme ve işleme sürecinde farklı işlevlere sahiptir.
  4. Razi’nin Eleştirileri:
    • Razi, İbn Sina’nın hissi müşterek gibi ayrı bir güce ihtiyaç duyulması görüşüne karşı çıkar ve dış dünyadaki olguların doğrudan algılanabileceğini savunur.
    • Algının birden fazla güç tarafından gerçekleştirildiği fikrini sorgulayarak, daha basit bir yapı önerir.
  5. Soyutlama Süreci:
    • İbn Sina, bilginin soyutlama yoluyla elde edildiğini savunur. Maddi özelliklerin dışlanmasıyla saf bir mahiyete ulaşılabilir.
    • Razi, bu sürecin mutlak soyutlamaya ulaşıp ulaşamayacağını ve zihindeki tümelin dış gerçeklikle ilişkisini eleştirir.
  6. Algının Felsefi ve Metafizik Boyutları:
    • İbn Sina’ya göre idrak, insan ruhunun metafiziksel bir arınma süreciyle bağlantılıdır. Soyutlama yalnızca dış dünyadaki nesneleri değil, insan nefsini de etkiler.
    • Razi, bu sürecin gerekliliğini ve metodolojisini tartışmaya açar.

Sonuç

Bu seminer, İbn Sina ve Fahreddin Razi’nin bilgi teorisi ve algı süreçleri hakkındaki tartışmalarını detaylı bir şekilde inceler. İbn Sina’nın hissi müşterek ve hayal gibi kavramları, Razi’nin eleştirileri ışığında yeniden değerlendirilmiş; idrak ve bilgi edinme süreçlerinin felsefi temelleri sorgulanmıştır. Sonuç olarak, algının yalnızca bir fiziksel süreç olmadığı, aynı zamanda insanın ruhsal ve metafiziksel gelişimiyle ilişkili olduğu vurgulanır.

 

This seminar focuses on Ibn Sina’s theory of perception and knowledge, analyzing the processes of perception and the roles of internal faculties. Through Fahreddin Razi’s critiques and counterarguments, the foundational concepts such as common sense (hissi mushtarak), imagination (hayal), and memory (hafiza) are scrutinized. The seminar aims to explore how external data is processed in the human mind and the physical and metaphysical dimensions of these processes.

Key Themes

  1. Common Sense and the Process of Perception:
    • Common sense (hissi mushtarak) integrates sensory data from the external world into a unified perception.
    • According to Ibn Sina, common sense explains phenomena like a rain droplet appearing as a line or a glowing stick forming a circle when moved rapidly.
  2. Imagination and Memory:
    • Imagination (hayal) stores sensory data in a mental repository, where the images retain material attributes.
    • Memory (hafiza) is where meanings are stored. For instance, the visual representation of a photograph resides in imagination, while its meaning is retained in memory.
  3. Functions of Internal Faculties in Knowledge Acquisition:
    • Internal faculties are categorized into three groups:
      • Perceptive faculties (e.g., common sense and estimation)
      • Storage faculties (e.g., imagination and memory)
      • Processing faculties (e.g., combinatory imagination and deliberative thought).
    • Each plays a distinct role in the acquisition and processing of knowledge.
  4. Razi’s Critiques:
    • Razi challenges Ibn Sina’s notion of common sense, arguing that external phenomena can be perceived directly without requiring a separate faculty.
    • He questions the necessity of multiple faculties for perception, proposing a simpler model.
  5. The Process of Abstraction:
    • Ibn Sina asserts that knowledge is attained through abstraction, whereby material attributes are stripped away to reveal pure essences.
    • Razi critiques this process, questioning whether absolute abstraction is achievable and how universals in the mind relate to external realities.
  6. Philosophical and Metaphysical Dimensions of Perception:
    • According to Ibn Sina, perception is linked to the metaphysical refinement of the human soul. Abstraction not only applies to external objects but also influences the human self.
    • Razi raises questions about the necessity and methodology of this process.

Conclusion

This seminar provides a detailed examination of Ibn Sina’s and Fahreddin Razi’s debates on epistemology and the processes of perception. Ibn Sina’s concepts of common sense and imagination are reevaluated in light of Razi’s critiques, emphasizing the philosophical foundations of perception and knowledge acquisition. The conclusion highlights that perception is not merely a physical process but also interconnected with the spiritual and metaphysical development of the human soul.