EŞREF ALTAŞ: ŞERHU’L-İŞÂRÂT OKUMALARI 18. SEMİNER ÖZETİ

Bu seminer, İbn Sina’nın yaratılış teorisiyle ilgili metafiziksel ve kavramsal argümanlarını Fahreddin Razi’nin eleştirileri bağlamında ele alır. Tartışmalar, yaratma (hudus) ve ezelilik (kıdem) konularında yoğunlaşırken, özellikle Tanrı’nın fail olarak evren üzerindeki etkisinin sürekli olup olmadığı sorusunu merkeze alır. Seminer ayrıca madde, zaman, ve faal fail kavramlarının metafiziksel analizlerini yaparak İslam felsefesinde yaratılışın ontolojik boyutunu derinlemesine inceler.

Ana Temalar

  1. Hudus ve Kıdem Tartışmaları:
    • İbn Sina, evrenin yaratılmasında iki temel kavramın önemine dikkat çeker: hudus (zamansal yaratılış) ve ibda (doğrudan yaratma).
    • Fahreddin Razi, İbn Sina’nın evrenin başlangıcı ve Tanrı’nın yaratıcılığı konusundaki yorumlarına eleştiriler yönelterek, hudus ile kıdem arasındaki ilişkiyi sorgular.
  2. Fail ve Fiil İlişkisi:
    • İbn Sina’ya göre fail, fiil üzerinde sürekli bir etkide bulunur ve bu etki, varlıkların sürekliliğini sağlar.
    • Razi, faillerin fiil üzerinde sürekli etkisi olduğu görüşüne karşı çıkarak, fiil ve fail arasındaki ilişkiyi dönemsel bir süreç olarak görmenin daha tutarlı olduğunu savunur.
  3. Madde ve Zamanın Ezeli Doğası:
    • İbn Sina, zaman ve maddenin yaratılış sürecindeki rolünü tartışır, özellikle maddenin ezeliliği ve zamanın hareketle olan ilişkisini analiz eder.
    • Razi, maddenin ve zamanın ezeli olduğunu savunan yaklaşımları eleştirerek, her şeyin sonradan yaratıldığını öne süren kelamcılarla uyumlu bir pozisyon alır.
  4. İbda Kavramının Yorumu:
    • İbn Sina, yaratılışın madde ve zamandan önce gerçekleşen bir süreç olduğunu ifade etmek için ibda kavramını kullanır.
    • Razi, ibda kavramının metafiziksel açıklamasını yetersiz bulur ve bunun teolojik açıdan daha detaylı bir analiz gerektirdiğini belirtir.
  5. İhtiyaç ve Muhtaçlık İlişkisi:
    • İbn Sina, bir varlığın bir faile neden muhtaç olduğunu sorgulayarak, bu ihtiyacın sebebini “imkan” kavramı ile açıklar.
    • Razi ise, yaratılmış bir şeyin faile muhtaçlığını yalnızca imkanla değil, aynı zamanda hudus ile ilişkilendirir.
  6. Zamanın Hareketle İlişkisi:
    • İbn Sina, zamanın bir hareket ölçüsü olduğunu ve harekete dayalı bir kavram olarak anlaşılması gerektiğini savunur.
    • Razi, bu görüşe itiraz ederek zamanın bağımsız bir varlık olabileceğini ve hareketten ayrı bir mahiyet taşıyabileceğini tartışır.

Sonuç

Seminer, İbn Sina ve Fahreddin Razi arasındaki yaratılış, hudus ve kıdem tartışmalarını analiz ederek, İslam felsefesinde yaratılışın metafiziksel ve teolojik boyutlarına yeni bir bakış sunar. İbn Sina’nın sürekli muhtaçlık ve ibda kavramları üzerine geliştirdiği teoriler, Razi’nin eleştirileriyle derinleştirilmiş ve yaratılışın sürekliliği ile ezelilik arasındaki ilişki ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir.

 

This seminar explores Ibn Sina’s metaphysical and conceptual arguments regarding the theory of creation within the framework of Fahreddin Razi’s critiques. The discussions focus on key topics such as creation (huduth) and eternality (qidam), emphasizing the question of whether God’s creative act on the universe is continuous or episodic. Additionally, the seminar provides a deep analysis of the ontological dimensions of creation, examining concepts such as matter, time, and the role of the efficient cause.

Key Themes

  1. Debates on Huduth and Qidam:
    • Ibn Sina highlights two central concepts in the discussion of creation: huduth (temporal creation) and ibda (creation ex nihilo).
    • Fahreddin Razi critiques Ibn Sina’s interpretation of the universe’s beginning and God’s role as Creator, questioning the relationship between huduth and qidam.
  2. The Relationship Between Cause and Effect:
    • According to Ibn Sina, the cause exerts a continuous influence on its effect, ensuring the persistence of existence.
    • Razi opposes the idea of perpetual causation, arguing that the relationship between cause and effect is better understood as an episodic process.
  3. The Eternal Nature of Matter and Time:
    • Ibn Sina examines the roles of matter and time in the process of creation, emphasizing the eternal nature of matter and the connection between time and motion.
    • Razi critiques the notion of eternal matter and time, aligning more closely with theological positions asserting the contingency of all created things.
  4. The Concept of Ibda:
    • Ibn Sina uses ibda to describe creation as a process that precedes matter and time.
    • Razi challenges the metaphysical explanation of ibda, arguing for a more detailed theological account of this concept.
  5. Dependency and Contingency:
    • Ibn Sina explains why a being depends on a cause, attributing this need to its contingent nature (imkan).
    • Razi expands this explanation by linking the dependency of created beings not only to contingency but also to temporal creation (huduth).
  6. The Relationship Between Time and Motion:
    • Ibn Sina posits that time is a measure of motion and must be understood in relation to it.
    • Razi disputes this view, suggesting that time could have an independent existence and is not necessarily tied to motion.

Conclusion

This seminar critically analyzes the debates between Ibn Sina and Fahreddin Razi on creation, huduth, and qidam, offering new insights into the metaphysical and theological dimensions of creation in Islamic philosophy. Ibn Sina’s theories on perpetual contingency and ibda are further scrutinized through Razi’s critiques, leading to a detailed examination of the relationship between continuity in creation and eternality.