EŞREF ALTAŞ, TEFTÂZÂNÎ OKUMALARI: ŞERHU’L-AKÂİD 2. SEMİNER ÖZETİ

Eşref Altaş’ın Teftâzânî Okumaları: Şerhu’l-Akâid üzerine gerçekleştirdiği ikinci seminer, kelam ilminin isimlendirilme gerekçelerini ve bu bağlamdaki tarihsel tartışmaları ele alır. Seminer, İmam Taftazânî’nin kelamın temel meselelerini ve bu meselelerin İslam düşüncesi içindeki yerini anlamaya yönelik detaylı bir analiz sunar. Özellikle kelam ilminin diğer bilimlerle ilişkisi, tarihsel arka planı ve literatürel gelişimi üzerinde durulmuştur.

Ana Temalar

  1. Kelam İlminin İsimlendirilmesi
    • Taftazânî, kelam ilmine neden “kelam” dendiği konusunda sekiz gerekçe sıralar.
    • İlk gerekçede, kelam ilminin erken dönemlerde temel tartışma konularını ifade etmek için “konuşma” anlamında kullanıldığını belirtir.
    • Diğer gerekçelerde kelamın, delillere dayalı bir güç sağlaması, en önemli dini meseleleri tartışması ve kalpte etkili olma özelliği vurgulanır.
  2. Kelam ve Diğer Bilimlerle İlişkisi
    • Kelamın şer’i hükümlerin temelini oluşturduğu ve diğer ilimlerin üzerinde bir konumda olduğu ifade edilmiştir.
    • İmam Taftazânî, kelamın mantık gibi diğer bilimlerle olan benzerliklerini ele alır ve bu ilmin insanların şer’i konularda kesin bilgi elde etmesine yardımcı olduğunu belirtir.
  3. Kelamın Tarihsel Arka Planı
    • Kelam ilminin ortaya çıkışı, İslam toplumlarında yaşanan itikadi ve siyasi ihtilaflara dayandırılmıştır.
    • Abbasiler döneminde Halku’l-Kur’an meselesi gibi tartışmaların, kelamın gelişiminde önemli bir yer tuttuğu ifade edilmiştir.
  4. Mutezile ve Ehl-i Sünnet Ayrımı
    • Seminerde, Mutezile’nin tevhid ve adalet ilkelerine odaklanan yaklaşımları tartışılmıştır.
    • İmam Eş’arî’nin Cübbaî ile olan “üç kardeş” tartışması gibi tarihsel olaylar ele alınarak, Ehl-i Sünnet kelamının Mutezile’den nasıl farklılaştığı açıklanmıştır.
  5. Felsefe ve Kelam İlişkisi
    • İslam dünyasında felsefenin tercüme edilmesiyle birlikte, kelamın felsefi konuları da içerecek şekilde genişlediği ifade edilmiştir.
    • Müteahhir dönem kelamında, metafizik ve tabiat bilimlerinin ayrılmaz bir şekilde kelamın içine dahil edildiği vurgulanır.

Sonuç

Eşref Altaş’ın ikinci semineri, kelam ilminin isimlendirilmesi ve tarihsel gelişimi üzerine kapsamlı bir bakış sunar. Kelamın, delil temelli bir bilim olarak şer’i hükümlerin temellerini oluşturduğu ve Mutezile gibi grupların katkılarıyla şekillendiği anlatılmıştır. Ayrıca, Ehl-i Sünnet kelamının gelişimi ve müteahhir dönem kelamındaki genişleme, seminerin ana tartışma noktaları olmuştur. Bu seminer, kelam ilminin İslam düşüncesindeki merkezi rolünü anlamak için önemli bir çerçeve sunar.

 

Eşref Altaş’s second seminar on Sharh al-Aqāid by Imam Taftazani focuses on the reasoning behind the naming of kalam (Islamic theology) and the historical debates surrounding it. The seminar offers a detailed analysis of Taftazani’s exploration of the core issues in kalam and their significance within Islamic thought. It also examines the relationship between kalam and other sciences, its historical background, and its literary evolution.

Key Themes

  1. The Naming of Kalam
    • Taftazani provides eight reasons for why this discipline is called “kalam.”
    • The first reason states that in early periods, the term “kalam” was used to signify discussions on fundamental theological issues.
    • Other reasons highlight that kalam is evidence-based, addresses the most significant religious matters, and has a profound impact on the heart.
  2. The Relationship Between Kalam and Other Sciences
    • Kalam is described as foundational to Islamic rulings and holds a higher status compared to other sciences.
    • Taftazani discusses the similarities between kalam and sciences like logic, emphasizing that kalam aids in attaining certainty in Islamic legal and theological matters.
  3. The Historical Background of Kalam
    • The emergence of kalam is linked to theological and political disputes in early Islamic society.
    • Events like the Abbasid-era Halk al-Qur’an (Createdness of the Qur’an) debate played a pivotal role in the development of kalam.
  4. The Distinction Between Mu‘tazila and Ahl al-Sunnah
    • The seminar examines the Mu‘tazilite focus on principles like tawhid (divine unity) and justice.
    • Historical incidents, such as the debate between Imam al-Ash‘ari and al-Jubba’i (“three brothers” debate), are analyzed to demonstrate how Sunni kalam diverged from Mu‘tazilite thought.
  5. The Relationship Between Philosophy and Kalam
    • With the translation of Greek philosophy into Arabic, kalam expanded to include philosophical topics.
    • In the later stages of kalam, metaphysics and natural sciences were seamlessly integrated into theological discussions.

Conclusion

Eşref Altaş’s second seminar provides a comprehensive examination of the naming and historical development of kalam. It emphasizes kalam’s role as an evidence-based discipline forming the foundation of Islamic rulings, shaped by contributions from groups like the Mu‘tazila. The development of Sunni kalam and the expansion of its scope during the later period are highlighted as key points of discussion. This seminar offers a valuable framework for understanding the central role of kalam in Islamic thought.