EŞREF ALTAŞ, TEFTÂZÂNÎ OKUMALARI: ŞERHU’L-AKÂİD 3. SEMİNER ÖZETİ
Eşref Altaş’ın üçüncü semineri, Taftazânî’nin Şerhu’l-Akâid eserindeki temel kavramları ele almakta ve bu kavramların kelam ilmi içerisindeki yerini tartışmaktadır. Seminer, özellikle hakikat, sıdk (doğruluk) ve mahiyet gibi kavramların analizine odaklanmış; bu kavramların kelamî tartışmalarda nasıl kullanıldığı detaylandırılmıştır. Ayrıca, ontolojik ve epistemolojik tartışmalar ışığında, sofist yaklaşımlar ve kelamcıların bunlara yönelik eleştirileri değerlendirilmiştir.
Ana Temalar
- Hakikat ve Doğruluk Kavramları
- Taftazânî, hakikat kavramını “gerçeklik” ve “doğruluk” olarak iki farklı bağlamda ele alır.
- Hak, dış dünyaya uygun bir gerçeklik ifade ederken; sıdk, daha çok söz ve hüküm bağlamında doğruluk anlamına gelir.
- Bu iki kavram arasındaki farkın, kelam ilminde tartışmaların temelini oluşturduğu belirtilmiştir.
- Mahiyetin Tanımı
- Mahiyet, bir varlığı özsel kılan şey olarak tanımlanır ve “bir şeyin kendisi yapan özellik” olarak ifade edilir.
- Taftazânî, mahiyetin hakikatle eş anlamlı olarak kullanılabileceğini, ancak her durumda harici bir gerçekliğe sahip olmadığını vurgulamıştır.
- Özellikle soyut nesneler için mahiyet ve hakikat ayrımı yapılması gerektiği belirtilmiştir.
- Ontolojik ve Epistemolojik Realizm
- Dış dünyanın varlığını ve nesnelerin kendinde gerçekliğini savunan realizm anlayışı tartışılmıştır.
- Taftazânî’nin, hakikatlerin insan zihninden bağımsız olduğunu vurgulaması, ontolojik realizmin bir göstergesi olarak ele alınmıştır.
- Epistemolojik açıdan ise insan bilgisinin sınırlı olduğu ve sadece nesnelerin varlıklarına dair bilgiye ulaşılabileceği ifade edilmiştir.
- Sofistlere Yönelik Eleştiriler
- Sofistlerin gerçekliğin varlığını reddetmesi, İslam düşüncesinde eleştirilmiş ve bu görüşlere karşı kelamcıların delil temelli argümanları sunulmuştur.
- Özellikle inkarcı (İnadiyye) ve şüpheci (Laedriye) yaklaşımlar, kelam ilminde epistemolojik realizm çerçevesinde ele alınmıştır.
- Dil, Kavramlar ve Hakikat
- Hakikatlerin dilsel ve zihinsel temsillerinin, dış gerçeklikten farklı olabileceği vurgulanmıştır.
- Kelamcılar, nesnelerin hakikatlerini açıklamada ortak bir terminoloji geliştirme gerekliliği üzerinde durmuştur.
Sonuç
Eşref Altaş’ın üçüncü semineri, kelam ilminin temel kavramlarının detaylı bir analizini sunarken, hakikat ve mahiyet gibi kavramların İslam düşüncesindeki yerini tartışmıştır. Seminer, Taftazânî’nin ontolojik realizm anlayışını ve sofist eleştirilerini merkeze alarak, hem teorik hem de pratik anlamda kelamın işlevini yeniden değerlendirmiştir. Bu tartışmalar, İslam düşüncesinde epistemolojik sınırların ve dilin rolünü anlamak için önemli bir temel sunmaktadır.
Eşref Altaş’s third seminar explores key concepts in Taftazani’s Sharh al-Aqāid and their significance within Islamic theology (kalam). The discussion focuses on the analysis of terms like truth (haqiqa), veracity (sidq), and essence (mahiyya), examining how these are employed in theological debates. Additionally, the seminar evaluates sophistic approaches and the critiques directed at them by Islamic theologians, framed within ontological and epistemological discussions.
Key Themes
- Concepts of Truth and Veracity
- Taftazani distinguishes between haqiqa as “reality” and sidq as “truthfulness” in statements and judgments.
- Haq denotes an external reality, while sidq pertains to the correctness of words and declarations.
- This distinction serves as a foundational element in kalam discussions.
- Definition of Essence
- Essence (mahiyya) is described as the defining attribute that makes an entity what it is.
- Taftazani highlights that essence can overlap with truth but does not always possess an external reality.
- For abstract entities, the distinction between essence and truth is particularly significant.
- Ontological and Epistemological Realism
- The seminar delves into the concept of realism, which affirms the existence of an external world and the inherent reality of objects.
- Taftazani argues that truths exist independently of human cognition, reflecting his commitment to ontological realism.
- From an epistemological perspective, he maintains that human knowledge is limited to the existence of objects, underscoring its finite nature.
- Critiques of Sophists
- The denial of reality by sophists is rigorously critiqued within Islamic thought.
- Kalam scholars counter sophistic perspectives, such as those of denialists (Inadiyya) and skeptics (Laadriyya), using evidence-based arguments.
- These debates are framed within an epistemological realist approach.
- Language, Concepts, and Truth
- The seminar discusses how linguistic and mental representations of truth may differ from external reality.
- Theologians emphasize the necessity of developing a shared terminology to articulate the truths of objects effectively.
Conclusion
Eşref Altaş’s third seminar provides an in-depth analysis of fundamental theological concepts, particularly truth and essence, as discussed in Taftazani’s Sharh al-Aqāid. The seminar examines Taftazani’s commitment to ontological realism and his critiques of sophistic approaches, emphasizing the theoretical and practical functions of kalam. These discussions lay a critical foundation for understanding epistemological limits and the role of language in Islamic theology.