FERRUH ÖZPİLAVCI, MANTIK OKUMALARI: KÂTİBÎ, EŞ-ŞEMSİYYE 16Ferruh Özpilavcı, Mantık Okumaları: Kâtibî, eş-Şemsiyye 10. SEMİNER ÖZETİ

Bu seminer, klasik İslam mantığında tanımın (tarif) işlevselliği ve yapısına dair derinlemesine bir analiz sunar. Kātibī’nin eş-Şemsiyye metni temel alınarak, tanımların sınıflandırılması, şartları ve pratikteki kullanımları ele alınmıştır. Tanımın epistemolojik çerçevesi, dil ve düşünce ilişkisindeki yeri detaylı bir şekilde incelenmiştir.

Ana Temalar

  1. Tarifin Sınıflandırılması
    • Tanımın dört temel türü üzerinde durulmuştur: Hadd-i tam, hadd-i nakıs, resm-i tam ve resm-i nakıs.
    • Misali ve temsili tanımların, bilimsel olmayan ama öğrenme ve pedagojik süreçlerde etkili olduğu belirtilmiştir.
  2. Tanımın Şartları
    • Tanımda kullanılan ifadelerin, tanımlanan kavramın anlamını tam olarak karşılaması gerektiği vurgulanmıştır (efradını cami, ayarını mani).
    • Tarifte, açık olmayan, karmaşık veya mecazi ifadelerden kaçınılması gerektiği ifade edilmiştir.
  3. Zihinsel Kavramların Temelleri
    • Doğuştan gelen (apriori) kavramların, zihnin temel yapısında bulunduğu ve tanıma ihtiyaç duymadığı belirtilmiştir.
    • Bu kavramların, diğer kavramları anlamak için bir zemin sağladığı vurgulanmıştır.
  4. Tanımda Yöntemsel Hatalar
    • Cins yerine hammaddenin kullanılması ve fasılın yanlış şekilde tanımlanması gibi yaygın hatalar ele alınmıştır.
    • Örneğin, bir objeyi sadece maddi özellikleriyle tanımlamanın, epistemolojik derinlikten yoksun olduğu ifade edilmiştir.
  5. Bölme ve Tümevarım Yöntemleri
    • Kavramların özelliklerinin sıralanması ve analiz edilmesi süreçleri açıklanmış, bunun tanımlamaya katkısı tartışılmıştır.
    • Bölme ve tümevarımın, tanım sürecinde tamamlayıcı ama doğrudan tanım yerine geçmeyen yöntemler olduğu ifade edilmiştir.

 

 

Sonuç

Bu seminer, tanım kavramını klasik mantık geleneğinde ele alarak, onun dil ve düşünce sistemindeki merkezi rolünü ortaya koymaktadır. Kātibī’nin tanım sistematiği, hem teorik hem de pratik yönleriyle tartışılmış ve modern düşünceye katkı sağlayabilecek yöntemler sunmuştur. Tanımların doğru yapılandırılması ve mantıksal bağlamlarının kurulması, bilgi üretiminde kritik bir adım olarak vurgulanmıştır.

 

 

This seminar delves into the functionality and structure of definitions (tarif) in classical Islamic logic. Based on Kātibī’s al-Shamsiyya, it examines the classification, conditions, and practical applications of definitions. The epistemological framework of definitions and their role in the relationship between language and thought are analyzed comprehensively.

Key Themes

  1. Classification of Definitions
    • The seminar focuses on the four primary types of definitions: hadd-i tam (complete definition), hadd-i naqis (incomplete definition), rasm-i tam (complete description), and rasm-i naqis (incomplete description).
    • Analogical and representational definitions are noted as non-scientific but effective in educational and pedagogical contexts.
  2. Conditions for Effective Definitions
    • Definitions must fully encompass the meaning of the concept being defined (efradını cami) and exclude unrelated elements (ayarını mani).
    • Ambiguous, complex, or metaphorical expressions should be avoided in definitions.
  3. Foundations of Mental Concepts
    • Innate (a priori) concepts are described as inherent to the structure of the mind and do not require external definitions.
    • These foundational concepts provide the groundwork for understanding other concepts.
  4. Common Errors in Definitions
    • Errors such as using material characteristics instead of genus and incorrectly defining differentia are highlighted.
    • For example, defining an object solely by its physical properties lacks epistemological depth.
  5. Division and Induction Methods
    • The processes of listing and analyzing the attributes of concepts are explained, emphasizing their contribution to definitions.
    • Division and induction are noted as complementary methods that enhance but do not replace formal definitions.

Conclusion

This seminar emphasizes the central role of definitions in the classical logic tradition, particularly their significance in language and thought systems. Kātibī’s systematic approach to definitions is explored both theoretically and practically, showcasing methods that can contribute to modern intellectual thought. Proper construction and logical coherence in definitions are highlighted as critical steps in the production of knowledge.