FERRUH ÖZPİLAVCI, MANTIK OKUMALARI: KÂTİBÎ, EŞ-ŞEMSİYYE 18. SEMİNER ÖZETİ
Bu seminer, eş-Şemsiyye adlı eserin incelenmesine devam ederek önermeler (tasdik), nitelikleri ve sınıflandırılması konularını ele alır. Daha önce ele alınan kavramlaştırma (tasavvur) sürecinden yola çıkarak, mantıksal akıl yürütmenin temeli olan önermelerin unsurları ve yapıları detaylı bir şekilde tartışılmıştır.
Ana Temalar
- Önerme Kavramına Giriş:
- Önermeler, kavramlaştırmadan yargıya geçişi ifade eder. Seminerde, önermelerin tanımı, bileşenleri ve yapısı açıklanır. Bunlar özne (mevzu), yüklem (mahmul) ve bu ikisini bağlayan bağ (rabıta) unsurlarından oluşur.
- Önermelerin Nitelikleri:
- Olumlama ve Olumsuzlama: Önermelerin nitelikleri (keyfiyet), olumlu (müspet) ve olumsuz (menfi) olarak ikiye ayrılır. Olumlama, bir yüklemi özneye atfederken, olumsuzlama bu ilişkiyi reddeder.
- Örnek: “Ahmet adildir” (olumlu) ve “Ahmet adil değildir” (olumsuz) ifadeleri, bu ayrımı somutlaştırır.
- Önermelerin Unsurları:
- Özne, tekil ya da tümel olabilir; yüklem ise geçerli bir yargı oluşturmak için genelde tümel olmalıdır.
- Yüklem ve özne arasındaki ilişkiyi kurmak (olumlama) ya da bu ilişkiyi reddetmek (olumsuzlama), önermenin temel mantıksal işlevini oluşturur.
- Doğruluk ve Yanlışlık:
- Seminerde, önermelerin doğruluk ve yanlışlık durumu ile olumlu ya da olumsuz yapıları arasındaki fark açıklanır. Doğruluk ve yanlışlık, önermenin gerçeklikle (nefsü’l-emr) uyumuna bağlıyken; olumlama ve olumsuzlama, mantıksal yapıyı ifade eder.
- Sınıflandırma ve Uygulama:
- Önermeler, niteliklerine (olumlu/olumsuz) ve niceliklerine (tümel/tekil) göre sınıflandırılır.
- Şartlı önermeler ve alt türleri tanıtılarak, daha karmaşık mantık biçimlerine geçiş için zemin hazırlanır.
- Dilsel ve Mantıksal İncelemeler:
- Seminerde, olumsuzlamayı ifade eden dilsel araçlar ele alınır. Yüklemin veya yargının tamamının olumsuzlanması arasındaki farklar tartışılır. Bu ayrım, mantıksal tutarlılık ve çıkarım süreçlerini anlamada kritik bir öneme sahiptir.
Sonuç
Seminer, önermelerin mantıksal akıl yürütme sürecindeki temel rolünü detaylı bir şekilde analiz eder. Olumlama, olumsuzlama, doğruluk ve yanlışlık kavramlarının birbirinden ayrılması, mantıksal analizde gereken hassasiyeti vurgular. Bu kavramlar, klasik İslam mantığında şartlı önermeler ve kıyas gibi ileri konuları anlamak için gerekli altyapıyı oluşturur.
This seminar continues the examination of al-Shamsiyya, focusing on propositions, their nature, and classification within the framework of classical Islamic logic. The discussion builds on earlier topics related to conceptualization (tasawwur) and transitions into the study of propositions (tasdiq), emphasizing the elements, qualities, and structures that form the basis of logical reasoning.
Main Themes
- Introduction to Propositions:
- Propositions mark the transition from conceptualization to judgment. The seminar introduces the definition, components, and structure of propositions, including the subject (mawduʿ), predicate (mahmul), and the copula (rabita), which connects them.
- Qualities of Propositions:
- Affirmation and Negation: The seminar explores the qualities (kayfiyya) of propositions, distinguishing between affirmative (mujiba) and negative (saliba) statements. Affirmation involves attributing a predicate to a subject, while negation denies this relationship.
- Examples such as “Ahmed is just” (affirmative) and “Ahmed is not just” (negative) illustrate these distinctions.
- Elements of Propositions:
- The subject can be either singular or universal, while the predicate must be universal to serve as a valid judgment.
- The process of assigning predicates to subjects (affirmation) or rejecting this relationship (negation) is central to the logical construction of propositions.
- Truth and Falsity in Propositions:
- The seminar differentiates between the truth or falsity of propositions and their affirmative or negative nature. Truth or falsity depends on the correspondence of the proposition to reality (nafs al-amr), while affirmation or negation pertains to the logical structure.
- Categorization and Application:
- Propositions are categorized based on their quality (affirmative/negative) and quantity (universal/particular).
- The seminar introduces conditional propositions and their subtypes, paving the way for more complex logical forms.
- Linguistic and Logical Nuances:
- The discussion addresses linguistic tools for expressing negation, such as negating the predicate or the entire judgment. This differentiation has implications for understanding logical consistency and inference.
Conclusion
The seminar offers a detailed analysis of propositions, emphasizing their foundational role in logical reasoning. By distinguishing between affirmation, negation, truth, and falsity, the discussion highlights the precision required in logical analysis. These concepts form the basis for understanding advanced topics in classical Islamic logic, such as conditional propositions and syllogistic reasoning.