FERRUH ÖZPİLAVCI, MANTIK OKUMALARI: KÂTİBÎ, EŞ-ŞEMSİYYE 19. SEMİNER ÖZETİ
Bu seminerde, klasik İslam mantığındaki önermelerin nicelik ve nitelik analizlerine devam edilmiştir. Özellikle önermelerin tekil, tikel, tümel ve mühmel gibi kategorileri detaylandırılmıştır. Kātibī’nin eş-Şemsiyye metninden hareketle, önerme türlerinin yapı taşları, dilsel unsurları ve mantıksal sonuçları kapsamlı bir şekilde ele alınmıştır.
Ana Temalar
- Önermelerin Nicelik Bakımından Sınıflandırılması
- Tekil Önermeler (Şahsiyye): Öznesi belirli bir şahıs olan önermeler. Örneğin, “Ahmet çalışkandır.”
- Tümel Önermeler (Külliye): Özneleri bir tür ya da bütün bireyler olan önermeler. Örneğin, “Tüm insanlar ölümlüdür.”
- Tikel Önermeler (Cüz’iye): Özneleri bir grup bireyden oluşan ve genelleme içermeyen önermeler. Örneğin, “Bazı öğrenciler başarılıdır.”
- Mühmel Önermeler: Niceliksel bir belirleme yapılmamış önermeler. Örneğin, “Öğrenci çalışkandır.”
- Mühmel ve Sur Edatları
- Niceliği belirtilmemiş önermeler (mühmel) ile belirtilmiş (sur edatları ile) önermeler arasındaki fark vurgulanmıştır.
- Sur edatları (her, bazı gibi) kullanılarak önermeler nicelik açısından netleştirilir.
- Nitelik ve Nicelik İlişkisi
- Olumlu ve olumsuz önermeler arasındaki farklar tartışılmıştır.
- Örneğin, “Ahmet çalışkandır” olumlu bir önerme iken, “Ahmet çalışkan değildir” olumsuz bir önerme olarak değerlendirilmiştir.
- Dilsel ve Mantıksal Fonksiyonlar
- Önermelerin dilsel yapısındaki rabıta (bağlaç) unsuru ile özne ve yüklem ilişkisi ele alınmıştır.
- Özellikle Arapça ve Türkçe mantık terminolojileri üzerinden dilin mantıktaki işlevi incelenmiştir.
- Kutbeddin Razi ve İbn Sina’nın Katkıları
- Kutbeddin Razi’nin önermelerle ilgili yaptığı detaylı tasnifler aktarılmıştır.
- İbn Sina’nın şifasında yer alan önerme türleri ve bunların şerhlerdeki yeri açıklanmıştır.
Sonuç
Bu seminer, mantıkta önerme kavramının detaylı analizini sunarken, klasik mantık gelenekleri ile modern mantık arasındaki benzerliklere ve farklılıklara da işaret etmektedir. Özellikle mühmel önermeler ve sur edatlarının önemi, bilgi üretiminde doğru çıkarımlar yapmak için gerekli araçlar olarak vurgulanmıştır. Ayrıca, mantığın dil ve düşünce sistematiğindeki rolü bir kez daha gözler önüne serilmiştir.
This seminar continues the analysis of propositions in classical Islamic logic, focusing on their quantity and quality. Categories such as singular, particular, universal, and indefinite propositions are elaborated. Drawing from Kātibī’s al-Shamsiyya, the seminar explores the structural elements, linguistic components, and logical implications of various types of propositions.
Key Themes
- Classification of Propositions by Quantity
- Singular Propositions (shakhsiyya): Propositions with a specific individual as the subject, e.g., “Ahmet is hardworking.”
- Universal Propositions (kulliyya): Propositions referring to an entire class or all individuals, e.g., “All humans are mortal.”
- Particular Propositions (juziya): Propositions referring to some individuals without generalization, e.g., “Some students are successful.”
- Indefinite Propositions (muhmala): Propositions with unspecified quantity, e.g., “A student is hardworking.”
- Indefinite Propositions and Quantifiers
- The distinction between indefinite propositions (muhmala) and those clarified with quantifiers (sur particles) is emphasized.
- Quantifiers such as “all” and “some” provide explicit information about the proposition’s quantity.
- Relationship Between Quality and Quantity
- The differences between affirmative and negative propositions are analyzed.
- For instance, “Ahmet is hardworking” is an affirmative proposition, while “Ahmet is not hardworking” is a negative one.
- Linguistic and Logical Functions
- The function of the rabita (copula) in the linguistic structure of propositions and the relationship between subject and predicate are discussed.
- The role of language in logic is examined, particularly through Arabic and Turkish terminologies.
- Contributions of Qutb al-Din al-Razi and Avicenna
- Qutb al-Din al-Razi’s detailed classifications of propositions are highlighted.
- Avicenna’s treatment of proposition types in his Shifa and their interpretations in later commentaries are explained.
Conclusion
This seminar provides an in-depth exploration of propositions in logic, emphasizing the importance of indefinite propositions and quantifiers as tools for precise reasoning. The analysis highlights similarities and differences between classical and modern logic while reaffirming the central role of logic in structuring language and thought. The contributions of classical scholars like Qutb al-Din al-Razi and Avicenna further enrich the discussion.