FERRUH ÖZPİLAVCI, MANTIK OKUMALARI: KÂTİBÎ, EŞ-ŞEMSİYYE 21. SEMİNER ÖZETİ

Bu seminer, önermelerin nicelik, nitelik ve türlerinin detaylı bir analizini sunar. Özellikle bitişik ve ayrışık şartlı önermeler arasındaki farklar, bu türlerin alt sınıfları ve bu sınıfların Arapça mantık terminolojisindeki yerleri incelenmiştir. Ayrıca, Seyyid Şerif, Kutbuddîn Râzî ve Taftazânî gibi önemli mantıkçılar arasında bu kavramların nasıl tartışıldığına da değinilmiştir.

Ana Temalar

1. Bitişik ve Ayrışık Şartlı Önermeler
   • Bitişik Şartlı Önermeler: Gerektirme (lüzûmiye) ve rastlantısallık (ittifâkiyye) olmak üzere iki ana kategoriye ayrılmıştır.
   • Ayrışık Şartlı Önermeler: Hakikiye (gerçek), mâniyâtü’l-cem (birlikte olmayı engelleme) ve mâniyâtü’l-hulû (ayrık olmayı engelleme) gibi üç alt kategoriye ayrılmıştır.
   • Bu türlerin olumsuzlamaları ve olasılık durumları da analiz edilmiştir.
2. Nicelik ve Nitelik
   • Tümel olumlu önermelerde kullanılan “her zaman” ve “her ne zaman” ifadeleri ile olumsuz önermelerdeki “hiçbir zaman” gibi ifadelerin mantıksal anlamları açıklanmıştır.
   • Nicelik, özne ile yüklemin kapsayıcılık ve bağlayıcılık düzeyini belirlerken, nitelik önermenin olumlu veya olumsuz oluşunu ifade eder.
3. Klasik ve Modern Mantık Perspektifleri
   • Seyyid Şerif ve Kutbuddîn Râzî’nin tasnifleriyle klasik mantık kavramları detaylandırılmıştır.
   • Modern mantıkla karşılaştırıldığında, özellikle önermelerin türleri arasındaki ayrımlar ve mantıksal ilişkilerde önemli benzerlikler ve farklılıklar olduğu vurgulanmıştır.
4. Mantık ve Dil İlişkisi
   • Arapça terminolojideki “in,” “iza” gibi bağlaçlar ve bunların önermelerin anlamına etkisi ele alınmıştır.
   • Özellikle şartlı önermelerde zamansallık ve sebep-sonuç ilişkilerinin dilde nasıl ifade edildiği tartışılmıştır.

Sonuç

Bu seminer, klasik İslam mantığında önermelerin yapısal, dilsel ve mantıksal analizine derin bir bakış sunar. Bitişik ve ayrışık şartlı önermelerin detaylı incelenmesiyle mantık tarihindeki önemli katkılar vurgulanmış, Kutbuddîn Râzî ve Taftazânî gibi düşünürlerin eserlerinden referanslarla konular zenginleştirilmiştir. Nicelik ve nitelik analizleriyle önermelerin bilgi üretimindeki rolü öne çıkarılmıştır.

 

This seminar provides a detailed analysis of the quantity, quality, and types of propositions. It focuses particularly on the distinctions between conjunctive and disjunctive conditional propositions, their subcategories, and their place in Arabic logical terminology. Discussions also explore how scholars like Sayyid Sharif, Qutb al-Din al-Razi, and Taftazani addressed these concepts.

Key Themes

1. Conjunctive and Disjunctive Conditional Propositions
   • Conjunctive Conditional Propositions: Divided into two main categories: necessitating (luzumiyya) and incidental (ittifaqiyya).
   • Disjunctive Conditional Propositions: Classified into three subcategories: real (haqiqiyya), mani‘at al-jam‘ (mutual exclusivity), and mani‘at al-khulu (incompatibility).
   • The negations and probabilities of these proposition types are also analyzed.
2. Quantity and Quality
   • The logical meanings of expressions like “always” and “whenever” in universal affirmative propositions and “never” in negative propositions are explained.
   • Quantity determines the scope and inclusiveness of the subject-predicate relationship, while quality indicates whether the proposition is affirmative or negative.
3. Classical and Modern Logic Perspectives
   • Classical logic concepts are explored through the classifications of scholars like Sayyid Sharif and Qutb al-Din al-Razi.
   • When compared with modern logic, notable similarities and differences in the distinctions and logical relationships between proposition types are highlighted.
4. The Relationship Between Logic and Language
   • Arabic logical connectors such as “in” (if) and “iza” (when) and their effects on the meanings of propositions are discussed.
   • The expression of temporality and cause-effect relationships in conditional propositions through language is analyzed.

Conclusion

This seminar offers a deep examination of the structural, linguistic, and logical aspects of propositions in classical Islamic logic. The detailed study of conjunctive and disjunctive conditional propositions underscores significant contributions to the history of logic, enriched with references to the works of scholars like Qutb al-Din al-Razi and Taftazani. Through analyses of quantity and quality, the seminar highlights the role of propositions in the process of knowledge production.