FERRUH ÖZPİLAVCI, MANTIK OKUMALARI: KÂTİBÎ, EŞ-ŞEMSİYYE 22. SEMİNER ÖZETİ
Bu seminer, klasik İslam mantığı çerçevesinde nicel önermelerin (mahsurat) incelenmesine odaklanmıştır. Tahkik al-mahsurat (nicel önermelerin doğrulaması) konusunun genişletildiği seminerde, tümel olumlu önermelerin anlamı ve mantıksal sonuçları ele alınmıştır. Kutbuddin Râzî ve Seyyid Şerif gibi klasik mantıkçıların görüşleri üzerinden, önermelerin felsefi ve dilsel boyutları tartışılmıştır.
Ana Temalar
- Tümel Olumlu Önermeler
- “Her C, B’dir” gibi tümel olumlu ifadelerin anlamı incelenmiştir.
- Bu tür önermelerde özne (ör. insanlık) ve yüklem (ör. ölümlülük) arasındaki mantıksal ilişkiler analiz edilmiştir.
- Yüklemin, tüm özneleri kapsayacak şekilde geniş bir anlam taşıdığı vurgulanmıştır.
- Hakikat ve Kapsam Kavramları
- Hakikat (özsel doğruluk) ile hariç (dışsal doğruluk) kavramları arasındaki farklar tartışılmıştır.
- Önerme kapsamının yalnızca mevcut varlıkları değil, aynı zamanda olası ve geçmiş varlıkları da kapsadığı belirtilmiştir.
- Terimlerin mantıksal genişliği, mevcut gerçekliklerin ötesinde geçmiş ve gelecekteki olasılıkları da içerir.
- Özne-Yüklem İlişkilerinin Analizi
- “Zat al-mawzu” (öznenin özü) ile “vasf al-mawzu” (öznenin nitelikleri) arasındaki ayrım detaylandırılmıştır.
- Kutbuddin Râzî gibi mantıkçıların, öznenin içsel ve dışsal özellikleri arasındaki farkları nasıl ele aldığı açıklanmıştır.
- Mantıksal Modaliteler ve Olasılıklar
- Zorunluluk, imkân ve gerçekleşmişlik modalitelerinin önermelerdeki yeri tartışılmıştır.
- Farabi ve İbn Sina’nın, mantıksal imkânın sınırları ve doğruluk tanımı üzerindeki farklı görüşleri ele alınmıştır.
- Hipotetik ve Kurgusal Önerme Çıkarımları
- Mitolojik yaratıklar veya soyut varlıklar gibi kurgusal veya hipotetik öznelerin mantıksal analizi incelenmiştir.
- Zihniya (zihinsel önermeler) kavramı, mevcut olmayan veya soyut öznelerin analizinde bir çerçeve olarak tanıtılmıştır.
Sonuç
Seminer, klasik İslam mantığında nicel önermelerin yapısal, felsefi ve mantıksal boyutlarına dair kapsamlı bir inceleme sunmaktadır. Dil analizi ile mantıksal ilkeleri birleştirerek geleneksel yaklaşımlar ile modern mantık arasındaki bağlantıyı kurmaktadır. Kutbuddin Râzî ve Seyyid Şerif gibi mantıkçıların katkıları, mantık ve bilgi üretimi çalışmalarının önemini bir kez daha vurgulamaktadır.
This seminar focuses on the investigation of quantified propositions within the framework of classical Islamic logic. By expanding on the previous discussion of tahqiq al-mahsurat (verification of quantified propositions), the nuances of universal affirmative propositions and their logical implications are examined. Through references to classical scholars such as Qutb al-Din al-Razi and Sayyid Sharif, the seminar delves into the philosophical and linguistic aspects of propositions.
Key Themes
- Universal Affirmative Propositions
- Explores the meaning of universal affirmative statements like “Every C is B.”
- Analyzes the logical relationships between subjects (e.g., humanity) and predicates (e.g., mortality) in these propositions.
- Discusses the broader implications of predicates and their applicability across all potential subjects.
- Concepts of Truth and Scope
- Differentiates between “hakikat” (essential truth) and “hariç” (external truth).
- Discusses how propositions encompass not just existing entities but also hypothetical and potential instances.
- Emphasizes the logical breadth of terms, extending beyond present realities to include past and future possibilities.
- Analyses of Subject-Predicate Relationships
- Details the distinction between “zat al-mawzu” (essence of the subject) and “wasf al-mawzu” (attribute of the subject).
- Highlights the contributions of scholars like Qutb al-Din al-Razi in distinguishing between intrinsic and extrinsic properties of subjects.
- Logical Modalities and Possibilities
- Examines the modal logic framework of necessity, possibility, and actuality within propositions.
- Discusses the differing views of Farabi and Avicenna on the extent of logical possibility and its role in defining truth.
- Implications of Hypothetical and Fictional Propositions
- Explores the logical treatment of fictional or hypothetical entities, such as mythological creatures or extinct species.
- Introduces the concept of “zihniya” (mental propositions) as a framework for analyzing non-existent or abstract subjects.
Conclusion
The seminar offers a profound examination of the structural, philosophical, and logical aspects of quantified propositions in classical Islamic logic. By integrating linguistic analysis with logical principles, it bridges traditional insights with modern logical frameworks. The discussions emphasize the enduring relevance of scholars like Qutb al-Din al-Razi and Sayyid Sharif in advancing the study of logic and its applications.