FERRUH ÖZPİLAVCI, MANTIK OKUMALARI: KÂTİBÎ, EŞ-ŞEMSİYYE 23. SEMİNER ÖZETİ
Bu seminer, klasik İslam mantığında önermelerin kipleri (modality) üzerine detaylı bir analiz sunar. Kātibī’nin eş-Şemsiyye metni çerçevesinde, özellikle kipli ve mutlak önermelerin ayrımları, zorunluluk, imkan ve imkansızlık kavramları üzerinden incelenmiştir. Ayrıca, Farabi ve İbn Sina gibi düşünürlerin epistemik ve ontolojik bağlamdaki yorumları ele alınmıştır.
Ana Temalar
- Önermenin Temel Unsurları
- Özne (mahkum aleyh), yüklem (mahkum bih), ve bağ (rabıta) unsurları önermenin yapı taşları olarak ele alınmıştır.
- Yüklemin, özneye varlık bildiren bir bağlamda yüklenmesi gerektiği ve bunun zorunluluk ya da imkanla ifade edildiği vurgulanmıştır.
- Kipli ve Mutlak Önermeler
- Mutlak Önerme: Yüklemin özneye atfedilme şeklinin belirtilmediği önermelerdir. Örneğin, “İnsan canlıdır” mutlak bir önermedir.
- Kipli Önerme: Yüklemin özneye belirli bir bağlamda veya şartlarla yüklenmesi durumudur. Örneğin, “İnsan yazı yazdığı sürece elleri hareketlidir.”
- Zorunluluk, İmkan ve İmkansızlık
- Zorunluluk: Bir yüklemin özneye mutlak olarak atfedildiği durum. Örneğin, “Su sıvıdır.”
- İmkan: Yüklemin özneye hem atfedilebilir hem de atfedilemeyebilir olduğu durum. Örneğin, “İnsan sanatı öğrenebilir.”
- İmkansızlık: Bir yüklemin özneye atfedilemeyeceği durum. Örneğin, “İnsan taştır.”
- Basit ve Bileşik Kipler
- Basit Kipler: Tek bir yüklemin özneye atfedilmesi ya da atfedilmemesi.
- Bileşik Kipler: Birden fazla şartın bir araya gelerek hükmün verildiği kiplerdir. Örneğin, “İnsan yazı yazdığı sürece elleri hareketlidir, ama kalemi bıraktığında değildir.”
- Epistemik ve Ontolojik Ayrımlar
- İbn Sina’nın metafizik anlayışı çerçevesinde zorunluluk kavramı hem epistemik hem de ontolojik bağlamda ele alınmıştır.
- Ontolojik zorunluluk yalnızca Tanrı için geçerliyken, diğer tüm varlıklar için belirli şartlara bağlı zorunluluklar söz konusudur.
Sonuç
Seminer, önermelerin kipleriyle ilgili temel kavramları ve bu kavramların mantıksal çıkarımlardaki rolünü detaylı bir şekilde ele almıştır. Zorunluluk, imkan ve imkansızlık gibi temel kipler üzerinden epistemik ve ontolojik bağlamdaki farklılıklar tartışılmıştır. Ayrıca, klasik mantığın modern düşünceye sunduğu katkılar bir kez daha vurgulanmıştır.
This seminar provides an in-depth analysis of modalities within classical Islamic logic. Focusing on Kātibī’s al-Shamsiyya, the seminar explores the distinctions between modal and absolute propositions, examining the concepts of necessity, possibility, and impossibility. Furthermore, the epistemic and ontological interpretations of these concepts by thinkers such as Farabi and Avicenna are discussed.
Key Themes
- Basic Elements of a Proposition
- The basic components of a proposition are examined: the subject (mahkum aleyh), the predicate (mahkum bih), and the copula (rabita).
- The importance of the predicate being attributed to the subject in contexts of necessity or possibility is emphasized.
- Modal and Absolute Propositions
- Absolute Proposition: These propositions state that the predicate is simply attributed to the subject. For example, “Humans are alive” is an absolute proposition.
- Modal Proposition: These propositions attribute the predicate to the subject under specific conditions. For example, “Humans are capable of writing as long as their hands move.”
- Necessity, Possibility, and Impossibility
- Necessity: A situation where the predicate is universally attributed to the subject. For instance, “Water is liquid.”
- Possibility: The predicate may or may not be attributed to the subject. For example, “Humans can learn art.”
- Impossibility: The predicate cannot be attributed to the subject. For example, “Humans are stones.”
- Simple and Compound Modalities
- Simple Modalities: Propositions where a single predicate is either attributed or not attributed to the subject.
- Compound Modalities: Propositions where multiple conditions must be met for the judgment to be made. For example, “Humans can write as long as their hands move, but when they stop holding the pen, they cannot.”
- Epistemic and Ontological Distinctions
- The concept of necessity is explored in both epistemic and ontological contexts, based on Avicenna’s metaphysical views.
- Ontological necessity applies only to God, while other beings’ necessity is conditional and depends on certain factors.
Conclusion
The seminar offers a detailed exploration of modal propositions and their role in logical reasoning, focusing on necessity, possibility, and impossibility. The epistemic and ontological distinctions are critically analyzed, showing how these ideas contribute to both classical and modern logical thought. The seminar highlights the enduring relevance of classical Islamic logic in shaping contemporary logical frameworks.