M. TAHA BOYALIK, TEFSİR OKUMALARI: ZEMAHŞERÎ, EL KEŞŞÂF 10. SEMİNER ÖZETİ

Bu seminer, Zemahşerî’nin el-Keşşâf adlı tefsir eserindeki dilsel ve teolojik analizleri detaylandırmaktadır. Özellikle “Elhamdülillah” ifadesi ve bu ifadenin dilbilgisi, anlam katmanları ve kıraat farklılıkları bağlamında incelenmesi ele alınmıştır. Ayrıca, “Rabbü’l-Âlemîn” ve “Meliki Yevmi’d-Din” ifadeleriyle birlikte Allah’ın sıfatlarının semantik ve tefsirsel boyutları tartışılmıştır. Zemahşerî’nin metin yorumlama yöntemi, dil bilgisel detaylara yoğunlaşması ve anlam genişletmeleri ile dikkat çekmektedir.

Ana Temalar

  1. “Elhamdülillah” İfadesinin Dilsel ve Anlamsal İncelemesi:
    • “Elhamdülillah”ın dilbilgisel yapısı, harf-i tarifin etkisi ve kıraat farklarının anlam üzerindeki etkisi tartışılmıştır.
    • Zemahşerî, “Elhamdülillah” ifadesindeki harf-i tarifin özelleştirici (ihtisas) ve kapsayıcı (istihkak) anlamlarını analiz ederek bu ifadeyi detaylandırmıştır.
  2. Kıraat Farklılıkları:
    • “Elhamdülillah” ve “Elhamdilillah” gibi sahih olmayan kıraat varyasyonları tartışılmış ve bu farklılıkların dilsel dayanakları açıklanmıştır.
    • Zemahşerî, kıraat tercihlerinin tefsirdeki etkilerini vurgularken dilsel uyum ve kullanım sıklığına dayanarak bazı kıraatleri tercih etmiştir.
  3. Rabbü’l-Âlemîn:
    • “Rabb” kelimesinin mastar ve sıfat-ı müşebbehe olarak iki farklı yorumunu sunarak, terbiyecilik anlamını derinlemesine açıklamıştır.
    • “Âlem” kelimesi üzerinden çokluk (çoğul yapılma) ve anlam kapsamı tartışılmış; insanların, cinlerin ve meleklerin yanı sıra tüm varlık âlemleri de bu kapsamda ele alınmıştır.
  4. Meliki Yevmi’d-Din:
    • “Melik” ve “Malik” kıraatleri arasındaki anlam farklılıkları analiz edilmiş ve her iki kullanımın Allah’ın sıfatları bağlamında teolojik anlamları tartışılmıştır.
    • “Melik”in otoriteyi, “Malik”in ise sahiplik ve her detayı kontrol etmeyi ifade ettiği vurgulanmıştır.
  5. Rahman ve Rahim Sıfatlarının Yorumlanması:
    • Allah’ın rahmet sıfatları olan “Rahman” ve “Rahim”in Besmele’deki kullanımı ile burada yeniden zikredilmesinin anlam katmanları ele alınmıştır.
    • Zemahşerî, bu sıfatların ahiret ve dünya ile ilişkisini açıklamakla birlikte, bağlamlarına göre değişen etkilerini de incelemiştir.
  6. Tefsir Metodolojisi ve Zemahşerî’nin Yöntemi:
    • Zemahşerî’nin dilbilgisel analizlere ve semantik tercihlere yoğunlaşan yaklaşımı, özellikle kelimelerin köken ve kullanım sıklığı bağlamında tartışılmıştır.
    • Tefsir yöntemi, klasik dil bilimci (nahivci) bir perspektif ile İslam teolojisini birleştiren bir çizgi sunmaktadır.

Sonuç

Seminer, Zemahşerî’nin el-Keşşâf tefsirindeki yöntemlerini, kıraat farklarını ve Allah’ın sıfatlarıyla ilgili detaylı analizlerini ele alarak, klasik tefsir geleneğine dair derinlemesine bir inceleme sunar. “Elhamdülillah” ifadesi ve devamındaki terkiplerin, dil ve teoloji bağlamında çok yönlü bir analizine odaklanmıştır. Zemahşerî’nin dikkat çektiği dilsel detaylar, tefsir bilimindeki anlam genişlemelerinin önemini vurgulamaktadır.

This seminar delves into the linguistic and theological analyses in Zemahshari’s al-Kashshaf, focusing particularly on the phrase “Alhamdulillah”. The linguistic structure, semantic layers, and variations in Qur’anic recitations (qira’at) are explored in depth. Additionally, the meanings of Rabb al-‘Alamin and Malik/Malik Yawm ad-Din are discussed, emphasizing the divine attributes of God. Zemahshari’s interpretative approach, marked by meticulous attention to grammatical details and semantic expansions, is critically examined.

Key Themes

  1. Linguistic and Semantic Analysis of Alhamdulillah:
    • The grammatical structure of Alhamdulillah is analyzed, focusing on the role of the definite article (al) and its implications for exclusivity (ikhtisas) and universality (istihqaq).
    • Zemahshari explores how the definite article shapes the meaning and significance of this phrase within the Qur’anic context.
  2. Qur’anic Recitation Variations (Qira’at):
    • Variations such as Alhamdulillah versus Alhamdilillah are discussed, highlighting their linguistic foundations and theological implications.
    • Zemahshari evaluates these recitations based on grammatical consistency and usage frequency, emphasizing the impact of such choices on interpretation.
  3. Interpretation of Rabb al-‘Alamin:
    • The term Rabb is explained in two senses: as a verbal noun and as a descriptive attribute, emphasizing its connection to nurturing and sustaining.
    • The word ‘Alamin (worlds) is discussed in terms of its plurality, encompassing not only humans, jinn, and angels but all realms of existence.
  4. Analysis of Malik/Malik Yawm ad-Din:
    • The differences between Malik (Owner) and Malik (King) in Qur’anic recitation are explored, along with their theological implications.
    • While Malik conveys authority and sovereignty, Malik emphasizes ownership and comprehensive control.
  5. Interpretation of Rahman and Rahim:
    • The repetition of God’s mercy-related attributes, Rahman (Most Merciful) and Rahim (Most Compassionate), is examined in both the Basmala and the verse.
    • Zemahshari explains the contextual significance of these attributes, distinguishing their relevance to both this world and the hereafter.
  6. Zemahshari’s Methodology:
    • Zemahshari’s exegetical approach, which integrates linguistic analysis and theological perspectives, is discussed.
    • His focus on grammar, word roots, and frequent usage showcases his method of combining classical linguistic insights with Islamic theology.

Conclusion

This seminar offers a comprehensive examination of Zemahshari’s interpretative methods in al-Kashshaf, with an emphasis on linguistic precision and semantic depth. The analysis of Alhamdulillah and related phrases illustrates the interplay between language and theology in classical Qur’anic exegesis. Zemahshari’s attention to grammatical and semantic nuances highlights the expansive potential of Qur’anic interpretation.