MESUT KAYA, TEFSİR OKUMALARI: TABERİ, CÂMİU’L-BEYÂN 2. SEMİNER ÖZETİ

Bu seminerde, Taberî’nin yaşadığı tarihî ve entelektüel bağlam incelenerek, Câmiu’l-Beyân adlı tefsirinin ortaya çıkış süreci ele alınmaktadır. Taberî’nin yaşadığı dönemdeki siyasi ve ilmî gelişmeler, mihne olayları, Abbasi yönetiminin etkileri ve Beytü’l-Hikme’nin faaliyeti gibi konular tartışılmaktadır. Ayrıca, Taberî’nin ilmi seyahatleri, eğitim süreci ve onun tefsir metodolojisini şekillendiren temel unsurlar ele alınmaktadır.

Ana Temalar:

  1. Taberî’nin Tarihî ve Siyasi Bağlamı: Hicri 3. yüzyılda Abbasi yönetimi, Mihne hadisesi ve Mutezile’nin siyasi gücü gibi gelişmelerin Taberî’nin düşünce dünyasını nasıl etkilediği tartışılmaktadır.
  2. Taberî’nin Eğitim Süreci ve İlim Yolculukları: Genç yaşta ilim tahsiline başlayan Taberî’nin Rey, Bağdat, Basra, Kufe, Mısır ve Şam gibi önemli ilim merkezlerindeki eğitimi ve hocası olan önemli isimler tanıtılmaktadır.
  3. Taberî’nin Fıkhi ve Hadis İlmi ile İlişkisi: Taberî’nin, hadis ve fıkıh sahasında aldığı eğitim sonucunda müstakil bir mezhep oluşturacak seviyeye ulaştığı, ancak mezhebinin takipçisiz kaldığı anlatılmaktadır.
  4. Tefsir İlminin Dönemlendirilmesi ve Taberî’nin Konumu: Tefsir ilminin erken dönemleri, sistemleşme süreci ve Taberî’nin katkıları ele alınarak, onun tefsir metodolojisinin klasik tefsir anlayışındaki yeri tartışılmaktadır.
  5. Taberî’nin Rivayet ve Dirayet Yöntemini Kullanması: Onun yalnızca rivayet tefsiri yapmadığı, aynı zamanda dilbilim, kıraat, fıkıh ve kelam gibi farklı ilim dallarından da yararlanarak kapsamlı bir yöntem geliştirdiği gösterilmektedir.
  6. İsrâiliyat ve Tarihî Rivayetler: Taberî’nin tefsirinde İsrâiliyat’a yer vermesi, ancak bunları sorgulayıcı bir yaklaşımla aktarması değerlendirilmektedir.
  7. Taberî’nin Tefsir Anlayışı ve Mukaddimesi: Câmiu’l-Beyân’ın giriş bölümü incelenerek, Kur’an’ın dil yapısı, Arapça ilişkisi ve kıraat farklılıkları gibi konulara nasıl yaklaştığı ele alınmaktadır.

Sonuç:
Bu seminer, Taberî’nin ilmî kişiliğini ve onun tefsir metodolojisini anlamak için tarihî, siyasi ve entelektüel bağlamını detaylı bir şekilde ele almaktadır. Taberî’nin sistematik ve çok boyutlu yaklaşımı, onun klasik tefsir geleneğindeki öncü rolünü vurgulamaktadır. Özellikle rivayetleri ele alış biçimi ve İslami ilimlerin farklı disiplinleriyle kurduğu ilişki, Câmiu’l-Beyân’ın önemini ortaya koymaktadır.

This seminar examines the historical and intellectual context in which al-Ṭabarī lived, focusing on the development of his tafsir, Jāmiʿ al-Bayān. The discussion includes political and scholarly developments of his time, such as the Miḥna (Inquisition), the influence of the Abbasid Caliphate, and the role of the Bayt al-Ḥikma (House of Wisdom). Additionally, al-Ṭabarī’s scholarly travels, education, and the foundational elements shaping his exegetical methodology are explored.

Main Themes:

  1. Historical and Political Context of Al-Ṭabarī: The impact of the Abbasid rule, the Miḥna controversy, and the political dominance of the Mu‘tazilites on al-Ṭabarī’s intellectual development are examined.
  2. Al-Ṭabarī’s Education and Scholarly Journeys: Starting his studies at a young age, al-Ṭabarī traveled to major Islamic centers of learning such as Rayy, Baghdad, Basra, Kufa, Egypt, and Syria, studying under renowned scholars.
  3. Al-Ṭabarī’s Engagement with Fiqh and Hadith: Despite reaching a level where he could establish his own legal school (madhhab), al-Ṭabarī’s jurisprudential following did not persist over time. His contributions to ḥadīth and fiqh are analyzed.
  4. Periodization of Tafsir and Al-Ṭabarī’s Position: The stages of tafsir’s early formation and systematization are discussed, situating al-Ṭabarī within the broader framework of exegetical development.
  5. Integration of Riwāya and Dirāya Methods: Al-Ṭabarī is shown not only as a compiler of narrations but as an exegete who applies linguistic analysis, qirāʾāt (variant readings), fiqh, and kalām, demonstrating a comprehensive approach.
  6. Isrāʾīliyyāt and Historical Narrations: Al-Ṭabarī incorporates Isrāʾīliyyāt (Judeo-Christian traditions) in his tafsir but critically evaluates them rather than accepting them unconditionally.
  7. Al-Ṭabarī’s Exegetical Approach and His Muqaddima: Analyzing the introduction to Jāmiʿ al-Bayān, the seminar explores al-Ṭabarī’s perspective on the linguistic nature of the Qur’an, its relationship with Arabic, and his approach to qirāʾāt variations.

Conclusion:
This seminar provides a detailed examination of al-Ṭabarī’s scholarly background and tafsir methodology, highlighting the historical, political, and intellectual factors that shaped his work. His systematic and multidisciplinary approach establishes him as a pivotal figure in the classical tafsir tradition. The way he critically engages with narrations and integrates various Islamic sciences underscores the enduring significance of Jāmiʿ al-Bayān in exegetical scholarship.