OĞUZ HAŞLAKOĞLU:PLATON, DEVLET 10. SEMİNER ÖZETİ

  1. Seminerin Amacı ve İçeriği
    Bu seminer, Timaeus diyaloğuna devam ederek Platon’un kozmolojik tasavvurunu “berzahî” (mezon) yapı üzerinden açıklamaya odaklanır. Haşlakoğlu, evrenin ruhunun (psykhē) ve görünen evrenin gövdesinin farklı yapılarla teşekkül ettiğini göstererek, Platon’un usía (cevher), tauton (aynı) ve tateron (başka) kavramlarını nasıl “birlikte” işleyip yeni bir mezon cevher (ara-varlık) oluşturduğunu tartışır. Bu bağlamda Aristoteles ve Kant’la karşılaştırmalı değerlendirmeler de yapılır.
  2. Ana Temalar ve Başlıklar
  3. Tateron ve Bütün–Parça Diyalektiği
    Tateron, Platon’da bir ile çok, bütün ile parça arasındaki geçişin mümkün kılınmasıdır. Platon birliği terk etmez; aksine birliği parçalarla birlikte düşünen bir bütün anlayışı kurar. Bu anlayış, fiziksel masa örneğiyle sahneleştirilerek eidolon ile eidos arasındaki fark yeniden hatırlatılır.
  4. Usía’nın Basit ve Mürekkep Biçimleri
    Evrenin ruhu, basit (ameres) ve mürekkep (meriston) cevherlerin terkibiyle oluşur. Bu ikisinden doğan üçüncü tür cevher ise mezon usía (ara cevher) olarak adlandırılır. Haşlakoğlu bu yapıyı “berzahî cevher” olarak nitelendirir ve bunun yaratılış anlatısında (kozmo-goni) üstlendiği kritik rolü vurgular.
  5. Analogon, Matematik ve Oran İlişkisi
    Platon, logos bağlamında hem evrenin ruhunun hem de gövdesinin kuruluşunu matematiksel oranlara dayandırır. Aritmetik ve geometri üzerinden gelişen bu sistem, analogon ilkesiyle hem görünen hem görünmeyen evreni yapılandırır.
  6. Kant, Aristoteles ve Metafizik Gerilim
    Kant’ın “şema” kavramı üzerinden yapılan ara-varlık yorumu, Platon’daki mezon yapıyla karşılaştırılır. Aynı şekilde Aristoteles’in töz anlayışının Platon’da örtük şekilde mevcut olduğu, fakat doğrudan ifade edilmediği, zira Platon’un konumunun metafizik değil, yaratılış düzleminde olduğu belirtilir.
  7. Beş Platonik Cisim ve Kozmos’un Geometrik İnşası
    Ateş, hava, su ve toprak unsurlarının düzenli çok yüzlüler ile temsili, evrenin bedenine dair simetrik, orantılı bir yapı oluşturur. Beşinci cisim olan dodekahedron’un rolü ise “evrenin tasviri” olarak yorumlanır ve geometri–ontoloji ilişkisi üzerine dikkat çekici analizler sunulur.
  8. Sonuç
    Bu seminer, Platon’un kozmogonisini yalnızca mitolojik ya da kavramsal bir anlatı olarak değil, berzahî bir varlık olarak evrenin kurulması çerçevesinde yeniden ele alır. Haşlakoğlu, Platon’un usía, tauton ve tateron kavramlarını hem metafizik hem de estetik bir yapı içerisinde birbirine bağladığını ve bunun evrenin “canlı” bir varlık olarak düşünülmesine olanak sağladığını ifade eder. Bu yapı sayesinde Platon’un felsefesi, matematik, müzik, ontoloji ve etik arasında kurucu bir bağ olarak okunur.

 

  1. Purpose and Content of the Seminar

This seminar continues the reading of Timaeus, focusing on Plato’s cosmological vision through the notion of the meson or “intermediary” (berzahî) structure. Haşlakoğlu explores how the soul (psyche) and body of the cosmos are constituted from distinct but related ontological categories, primarily ousia (substance), tauton (sameness), and tateron (otherness). The seminar highlights how these are blended to create an intermediate substance that grounds both metaphysical and cosmological structure. Comparative reflections on Aristotle and Kant further enrich the analysis.

 

  1. Main Themes and Topics

 

  1. Tateron and the Part–Whole Dialectic

Tateron plays a pivotal role in enabling the transition between one and many, part and whole. Plato does not abandon unity but rethinks it through a structure in which unity and multiplicity coexist. Haşlakoğlu illustrates this through a table metaphor, clarifying the difference between eidolon (image) and eidos (form).

 

  1. Simple and Composite Forms of Ousia

The soul of the cosmos is formed by blending the simple (ameres) and divisible (meriston) kinds of being. The third resulting type is a meson ousia, an intermediary substance. Haşlakoğlu names this a “berzahî” (threshold) substance, essential in Plato’s cosmogonic account of creation.

 

  1. Analogy, Mathematics, and Ratio

Both the soul and body of the cosmos are constructed through mathematical ratios. Plato employs arithmetic and geometric principles to establish a harmonious structure. Through the principle of analogon, both visible and invisible aspects of the universe are integrated.

 

  1. Kant, Aristotle, and Metaphysical Tension

Kant’s notion of the “schema” is compared with Plato’s concept of the meson. Similarly, Aristotle’s notion of substance is shown to be latent in Plato but reconfigured within a generative, not metaphysical, framework. Plato’s concern is with ontogenesis rather than ontology in the strict sense.

 

  1. Platonic Solids and the Geometric Cosmos

The elements—fire, air, water, and earth—are associated with regular polyhedra, giving form to the body of the cosmos through symmetrical and proportionate design. The fifth solid, the dodecahedron, is interpreted as the “model of the universe,” providing a striking synthesis of geometry and cosmology.

 

  1. Conclusion

This seminar reinterprets Plato’s cosmology not merely as a mythological or conceptual narrative, but as a metaphysical scene of creation centered on the meson. Haşlakoğlu emphasizes that Plato’s coordination of ousia, tauton, and tateron produces a living universe, uniting metaphysics with aesthetics. Through this synthesis, Plato’s philosophy is revealed as a dynamic nexus between mathematics, music, ontology, and ethics.