ÖMER TÜRKER, FÂRÂBÎ OKUMALARI: KİTABU’L-HURÛF 2. SEMİNER ÖZETİ

Bu seminer, Fârâbî’nin Kitâbü’l-Hurûf eserindeki ikinci makuller ve metafizik kavramlar üzerine yoğunlaşır. Özellikle birinci ve ikinci makuller arasındaki farklar, aklın soyutlama süreçleri ve metafiziğin doğa bilimleri ile ilişkisinin ele alınması hedeflenmiştir. Seminer, hem Fârâbî’nin sistematiğini hem de bu sistematiğin İslam felsefesi ve modern düşünce üzerindeki etkilerini tartışır.

Ana Temalar

• Birinci ve İkinci Makuller:
  Birinci makuller, dış dünyada fiziksel olarak var olan nesneleri ifade ederken, ikinci makuller aklın soyutlamaları sonucu ürettiği kavramlardır. İkinci makuller, dış dünyada doğrudan karşılığı olmayan ama zihinsel süreçler ve mantık yoluyla varlık kazanan kavramlardır (örneğin, cins, tür, fasıl gibi).
• Descartes Sonrası Süreç ve Modern Eleştiriler:
  Modern dönemde, ikinci makullerin bireysel nesnelerden bağımsız olarak ele alınması, özellikle Descartes ve sonrası düşünceyle özne merkezli bir yaklaşıma dönüşmüştür. İkinci makuller, nesne ve özne ilişkisi bağlamında yeniden yorumlanmıştır.
• Akıl, Hayal ve Bilgi:
  Akıl ve hayal arasındaki farklar, zihnin soyutlama süreçlerinde hayalin etkisinin nasıl aşılması gerektiği vurgulanır. Akıl, kavramlar arasında ortaklık ve farklılıkları dikkate alarak yeni anlamlar türeten bir mekanizma olarak öne çıkar.
• Tümeller ve Tikeller:
  Tümellerin bilgisine ulaşmanın, tikellerin de bilgisine ulaşmak anlamına geldiği; bir tümel bilindiğinde onun altındaki bireysel formların da bilinmiş sayılacağı savunulur. Bu, metafizik bilginin evrensel doğasına işaret eder.
• Metafizik ve Doğa Bilimleri İlişkisi:
  Doğa bilimlerinin inceleme alanı, fiziksel nesnelerin özellikleri ile sınırlı olmayıp, bu nesnelerin metafiziksel ilkelerine ve gayelerine de ulaşmayı amaçlar. Bu geçiş, doğa bilimlerinden metafiziğe doğru bir köprü oluşturur.
• Matematik ve Felsefi Soyutlama:
  Matematiksel nesneler, yalnızca biçimsel olarak incelenirken, fiziksel nesneler materyal, fail, suret ve gaye nedenleriyle birlikte ele alınır. Bu, doğa bilimlerinin araştırma kapsamının genişliğini ortaya koyar.

Sonuç

Seminer, Fârâbî’nin akıl, metafizik ve doğa bilimleri arasındaki ilişkiyi nasıl yapılandırdığını detaylı bir şekilde ele alır. İkinci makuller ve soyutlama süreçleri, insan zihninin bilgiye ulaşma yetisinin sınırlarını ve bu bilginin metafizik bağlamını aydınlatır. Seminer, klasik İslam felsefesinin modern düşünceyle olan bağlarını anlamak için önemli bir perspektif sunar.

 

This seminar focuses on Fârâbî’s Kitâbü’l-Hurûf, specifically exploring secondary intelligibles and metaphysical concepts. It aims to clarify the distinctions between primary and secondary intelligibles, the processes of abstraction in the intellect, and the relationship between metaphysics and natural sciences. The discussion highlights Fârâbî’s systematic philosophy and its influence on Islamic thought and modern philosophy.

Main Themes

• Primary and Secondary Intelligibles:
  Primary intelligibles refer to objects that exist physically in the external world, while secondary intelligibles are abstracted concepts created by the intellect. Secondary intelligibles, such as genus, species, and differentia, lack a direct counterpart in the external world but gain significance through mental and logical processes.
• Post-Cartesian Developments and Modern Critiques:
  In modern philosophy, secondary intelligibles were reinterpreted through a subject-centered approach, particularly after Descartes. This shift emphasized the relationship between subject and object in understanding secondary intelligibles.
• The Role of Intellect, Imagination, and Knowledge:
  The distinction between intellect and imagination is emphasized, with the intellect producing meanings through abstraction, while imagination often creates composite and misleading perceptions. The intellect’s ability to discern similarities and differences is central to the production of new concepts.
• Universals and Particulars:
  The seminar posits that understanding universals inherently includes knowledge of particulars. By grasping a universal, all individual instances subsumed under it are also comprehended, reflecting the universal nature of metaphysical knowledge.
• The Relationship Between Metaphysics and Natural Sciences:
  Natural sciences investigate not only the physical properties of objects but also aim to uncover their metaphysical principles and purposes. This transition forms a bridge from natural sciences to metaphysics.
• Mathematics and Philosophical Abstraction:
  While mathematics focuses solely on form, physical objects are studied through material, efficient, formal, and final causes. This distinction highlights the broader scope of natural sciences compared to mathematics.

 Conclusion

The seminar provides an in-depth exploration of Fârâbî’s approach to the interplay of intellect, metaphysics, and natural sciences. The discussions on secondary intelligibles and abstraction processes shed light on the limits and universality of human knowledge. By analyzing these ideas, the seminar bridges classical Islamic philosophy with contemporary philosophical thought, offering valuable insights into their interconnectedness.