AYHAN ÇİTİL: ARİSTOTELES, METAFİZİK OKUMALARI 16. SEMİNER ÖZETİ
Ana Temalar:
- Kainatın Açıklığı ve Kapalılığı Problemi
Seminer, Aristoteles’in zamanı sonsuz olarak düşündüğü ancak kainatı kapalı bir bütün olarak tasarladığı görüşüyle başlar. Ay altı ve ay üstü evren ayrımı üzerinden doğa varlıklarının hareket ilkesi tartışılır. Gök cisimlerinin çembersel hareketleri sonsuzlukla ilişkilendirilirken, ay altı dünyanın sürekli karışımı bu hareketin devamına bağlanır. - Aperon Kavramı ve Sonsuzluk Meselesi
Aristoteles’in metafiziksel anlamda sonsuzluğu (aperon) reddettiği, sonsuzluğun sadece potansiyel (kuvve halinde) kabul edildiği vurgulanır. Usia (cevher) en belirlenmiş varlık olarak aperona karşıdır. Tanrı da aynı şekilde aperon değildir, çünkü tamamen belirlenmiştir. Buna karşın matematiksel sonsuzluk kavramı Aristoteles’te sınırlı biçimde kabul görür. - Kuvve, Fiil ve Bilimsel Açıklamanın Temelleri
Madde ve kuvve ayrımı üzerinden varlıkların değişimi açıklanır. Bir şeyin özellik değiştirmesi potansiyelinde bulunan bir şeyin fiile dönüşmesi olarak değerlendirilir. Bilimsel düşünmenin, düşünülürler (noeta) ve tanım (horismos) yoluyla nesnenin içkin yapısına ulaşması gerektiği savunulur. - Plotinus ve Yeni Platonculukta Apeiron’un Merkeze Alınması
Aristoteles ve Platon’un belirlenmiş varlık merkezli ontolojilerinin aksine, Plotinus’ta Apeiron birinci ilke olur. Bu, form ve maddenin ayrıştığı ve metafiziğin tamamen tersine çevrildiği bir evrendir. Eidos soyut akli alan (nous), madde ise doğanın parçası haline gelir. - Bilimsel Düşünmede Dilin ve Teorik Terimlerin Rolü
Modern bilimde “öz” kavramı teorik terimlere dönüşür. Bu terimler doğrudan nesneye değil, dilsel ilişkilere ve kuramsal modellere dayanır. Bu, Aristoteles’in doğrudan akılla kavranan horismos yapısının yerini, dolaylı ve ilişkisel bir bilim anlayışına bırakır. - Sonsuzluğun İlahi Alanla İlişkisi ve Pozitif Teoloji
Plotinus’un Apeiron kavramı zamanla negatif teolojinin (Tanrı’yı ne olmadığıyla tanımlama) temelini oluşturur. Ancak Kusanus bu anlayışı eleştirerek, sonsuzun pozitif biçimde düşünülmesi gerektiğini ve sonlunun buna göre tanımlanması gerektiğini savunur. Bu bağlamda tüm varlık, Tanrı’nın daralması (contractio dei) olarak görülür.
Sonuç:
Bu seminer, Aristoteles’ten Plotinus’a ve modern bilime uzanan çizgide, metafiziğin sonsuzluk, kuvve, fiil ve madde kavramları ekseninde nasıl dönüştüğünü sistemli bir şekilde ortaya koyar. Tartışmalar, bilimsel düşünme biçiminin dil, mantık ve metafizikle kurduğu bağı açığa çıkarırken, ilahiyatla felsefenin tarihsel etkileşimine de derinlemesine ışık tutar.
Main Themes:
- The Problem of Cosmic Openness and Closure
The seminar begins with Aristotle’s view of the cosmos as a closed whole, despite time being conceived as infinite. The distinction between the sublunar and supralunar realms is explored, with circular motion in the heavens linked to eternity, and the constant transformation in the sublunar world explained as resulting from this eternal motion. - The Concept of Apeiron and the Issue of Infinity
Aristotle is shown to reject metaphysical infinity (apeiron), accepting it only as potential, not actual. Substance (ousia) is understood as fully determined, making it fundamentally opposed to the indeterminate. God, likewise, is not infinite but fully defined and complete. However, mathematical infinity is cautiously accepted as a conceptual tool within limits. - Potentiality, Actuality, and Scientific Explanation
Using the distinction between matter and potentiality, the seminar explains change as the transition from potential to actual. Scientific thinking must uncover the internal structure of things through noetic objects (noeta) and definitions (horismos), thereby revealing the immanent nature of being rather than external causal chains. - Apeiron as the First Principle in Plotinus and Neoplatonism
Unlike Aristotle and Plato, who ground metaphysics in the determined, Plotinus reverses the system: apeiron becomes the first principle. The intelligible (nous) becomes the realm of pure abstraction, while matter is seen as the residue of divine emanation. This shift marks a fundamental reversal in classical metaphysical hierarchy. - Language and Theoretical Terms in Scientific Thought
In modern science, the concept of “essence” is replaced by theoretical terms embedded in linguistic and model-based frameworks. Rather than being directly grasped by reason, objects are now mediated through symbolic systems. This marks a departure from Aristotle’s notion of direct intellectual apprehension. - Infinity and Theology: From Negative to Positive Thought
Plotinus’s apeiron later forms the basis of negative theology, where God is described by what He is not. However, Nicholas of Cusa challenges this view, asserting that infinity must be conceived positively. The finite is not the opposite of the infinite but its contraction (contractio dei), and all being emerges as a limited manifestation of the divine.
Conclusion:
This seminar maps a philosophical trajectory from Aristotle to Plotinus and modern science, showing how concepts such as infinity, potentiality, matter, and language reshape metaphysical inquiry. It illuminates the interdependence of logic, metaphysics, scientific language, and theology, and prepares the ground for further engagement with both ancient and contemporary philosophical challenges.