AYHAN ÇİTİL: ARİSTOTELES, METAFİZİK OKUMALARI 3. SEMİNER ÖZETİ
Ana Temalar:
- Aristoteles’in Hikmet Tanımı ve Metafiziğin Konusu:
Seminer, Aristoteles’in “hikmet” kavramına yüklediği anlamla başlar. Hikmet, yalnızca uygulamalı bilgelik değil, varlığın nedenlerini, ilkelerini ve bütününü kavrayan teorik bir bilgidir. Bu bilginin konusu, “varlık olmak bakımından varlık”tır. Dolayısıyla metafizik, hem tüm varlıkları kapsayan hem de varlık hakkında en yüksek bilgiyi hedefleyen bir bilim olarak tanımlanır. - Felsefe ve Eleştirinin Gerekliliği:
Çitil, metafiziğin eleştirel yönünü öne çıkarır. Bilgelik, mevcut bilgileri sorgulayan, ilk nedenleri araştıran ve sadece “olanı” değil, “niçin olduğunu” da soran bir tavırdır. Platon’un “iyi ideası”nın eleştirisi üzerinden Aristoteles’in metafiziğinin felsefî bağımsızlığı ortaya konur. - Platon’un İyi Ideası ve Aristoteles’in Eleştirisi:
Platon’da “iyi”, tüm varlıkların yöneldiği nihai erek ve en yüksek ideadır. Aristoteles ise, bu kavramın pratik anlamı ile teorik anlamı arasında bir geçiş kurulamayacağını ve “iyi”nin her varlık için aynı anlama gelmeyeceğini savunur. İyi ideası, tüm varlıkları açıklamada yetersiz kalır. - Erek, Nedenler ve İdealizmin Sınırları:
Aristoteles’in dört neden teorisi hatırlatılır: maddi, fail, formel ve ereksel neden. Çitil, erek nedenin Platon’da aşkın ve durağan bir yapı olduğunu, Aristoteles’te ise içkin ve varlıkla birlikte işleyen bir ilke olduğunu vurgular. Bu bağlamda idea kuramı, ontolojik açıklayıcılığını yitirir. - Kategoriler ve Çok Anlamlılık:
Aristoteles’in “kategori” anlayışı ile varlığın çok anlamlı yapısı gündeme gelir. Her varlık “bir” olsa da aynı anlamda “bir” değildir. Metafizik, bu çok anlamlılığı düzenleyen ve hakikati teşhis etmeye çalışan bir faaliyettir. “Bir”in anlamları çoğaldıkça, varlık bilgisi de derinleşir.
Sonuç:
Bu seminer, Aristoteles’in Platon’a yönelttiği temel metafiziksel eleştirileri, özellikle “iyi ideası” ve erek neden üzerinden ayrıntılandırır. Metafiziğin konusu olarak “varlık olmak bakımından varlık” ifadesi, hem sistematik hem de eleştirel bir temele oturtulur. Aristoteles’in metafiziği, Platon’un idealizmine karşı yeni bir varlık düşüncesinin habercisidir.
Main Themes:
- Aristotle’s Definition of Wisdom and the Subject of Metaphysics
The seminar begins with Aristotle’s definition of sophia (wisdom), understood not as practical prudence but as theoretical knowledge of the causes, principles, and totality of being. The subject of this wisdom is “being qua being.” Thus, metaphysics is defined as the science that addresses all beings and aims at the highest knowledge of existence. - The Necessity of Philosophy and Critique
Çitil highlights the critical dimension of metaphysics. Wisdom entails questioning existing knowledge, investigating first principles, and asking not only “what is” but also “why it is.” Through a critique of Plato’s “Idea of the Good,” Aristotle’s philosophical independence is foregrounded. - Plato’s Idea of the Good and Aristotle’s Critique
In Plato, the “Good” is the ultimate telos toward which all beings strive, the highest of the Forms. Aristotle, however, argues that this notion cannot bridge practical and theoretical spheres and that “good” does not mean the same thing for every being. The Good, as a universal explanatory principle, fails to account for the diversity of entities. - Final Cause, Explanation, and the Limits of Idealism
Aristotle’s four causes—material, efficient, formal, and final—are recalled. Çitil emphasizes that whereas Plato views the final cause as transcendent and static, Aristotle sees it as immanent and operative within being. In this framework, the theory of Forms loses its explanatory power. - Categories and the Multiplicity of Meaning
Through Aristotle’s concept of “categories,” the polysemic nature of being is introduced. Although everything is “one,” it is not “one” in the same way. Metaphysics becomes the activity that organizes this multiplicity and seeks to discern the structure of truth. As the meanings of “one” multiply, so does the depth of ontological inquiry.
Conclusion:
This seminar elaborates Aristotle’s fundamental critiques of Plato, particularly concerning the Idea of the Good and the theory of causes. “Being qua being” is established as the systematic and critical subject of metaphysics. Aristotle’s metaphysics thus emerges as an alternative ontological vision that moves beyond Platonic idealism.