AYHAN ÇİTİL: ARİSTOTELES, METAFİZİK OKUMALARI 35. SEMİNER ÖZETİ
Ana Temalar:
- Tözün (Cevherin) Tanımı ve Ayırt Edici Niteliği
Aristoteles’in töz anlayışı, canlılara özgü bir birlik ve işlev temeline dayandırılır. Cisimler (örneğin gök cisimleri veya unsurlar) çoğunlukla töz olarak adlandırılsa da, Aristoteles gerçek cevherin canlı varlıklar olduğunu savunur. Canlıların töz oluşu, onların belirli bir işlevi gerçekleştirebilmesini sağlayan eidos (form) ile açıklanır. Eidos, hareket ve oluş içinde bozulmayan, zamansal olmayan bir yapıdır. - Tanım, Mahiyet ve Bilgi İlişkisi
Tanım, bir varlığın mahiyetini dile getirir ve yalnızca oluşa tabi olmayan, kendisiyle aynı kalan şeyler tanımlanabilir. Bu yönüyle tanım, yalnızca mahiyet taşıyan tözler için geçerlidir. Dolayısıyla bilgi, ancak mahiyetle özdeş varlıklar üzerinden kurulabilir. Aristoteles burada Platon’un idea anlayışına yakın bir pozisyonda durur; ancak onun gibi ideaları aşkın değil, immanente yerleştirir. - Modern Fiziğin Aristotelesçi Temeli ve Geometrik Varlık Anlayışı
Modern bilimde özün yerini uzam almış, töz yerine geometrik yapılar geçmiştir. Bu düşünsel geçişte Descartes örneğinde görüldüğü gibi, maddenin özü uzam olarak kabul edilmiş ve bilim geometrik formlarla yapılır olmuştur. Bu, Aristoteles’teki eidos fikrinin formel yapılarla yeniden üretimi gibidir. - Mahiyet ve Varlığın Aynılığı Problemi
Aristoteles’e göre mahiyet ile varlık aynı şeydir; ancak bu, her varlığın mahiyetinin gerçekten mevcut olduğu anlamına gelmez. Mahiyetin varlığı, onun düşünülürlük düzeyinde yakalanabilirliği ile koşulludur. Bu görüş, Parmenidesçi bir çizgide şekillenir: düşünülür olan ile var olan özdeştir. - Nominalizm Eleştirisi ve Tanımın İmkânı Sorunu
Ockham ve modern felsefe bağlamında tartışılan nominalist eleştiriler, tanımların gerçekte var olan özleri değil, zihinsel kategorileri ifade ettiği yönündedir. Mandalina örneğiyle açımlanan bu görüşe göre, tanım sadece fenomenel özelliklerin toplamı olup kendinde varlığa dair bir bilgi sunmaz. Bu durum, tanımın ontolojik statüsünü tartışmalı hale getirir. - Tanım ile Tasvir Arasındaki Fark
Aristoteles tanım ve betimleme ayrımı yapar. Formun tanımı, onun maddesel parçalardan bağımsız düşünsel yapısını dile getirirken, betimleme ise cismin parçalarına odaklanır. Bu nedenle, bir kürenin tanımı şekliyle ilgilidir; maddesiyle değil. Aynı şekilde bir canlıyı, maddi parçalarıyla değil, onu canlı yapan ilke (form) ile anlamak gerekir.
Sonuç:
Bu seminer, Aristoteles’in töz anlayışı etrafında şekillenen mahiyet, tanım ve bilgi ilişkisini derinlemesine tartışır. Metin, modern felsefenin (Descartes, Ockham, Kant) Aristotelesçi gelenekle nasıl hesaplaştığını göstererek felsefi sürekliliği vurgular. Son dersin, canlılık ve teorik biyoloji/fizik ilişkisi üzerinden yapılacak alternatif düşünüş biçimlerine ayrılacağı belirtilerek seminer dizisinin kapısı açık bırakılır.
Main Themes:
- Definition of Substance and Its Distinctive Characteristic
Aristotle’s concept of substance is grounded in the unity and function particular to living beings. Although objects like celestial bodies or elements are often called substances, Aristotle argues that only living beings are truly substances. Their substantiality is derived from their ability to fulfill a specific function through eidos (form), which remains unchanging and non-temporal amid motion and becoming. - Definition, Essence, and the Nature of Knowledge
A definition expresses a being’s essence and applies only to entities that do not change in themselves. Thus, only those with a stable essence—true substances—can be defined. Accordingly, knowledge is possible only through beings whose essence and existence are identical. Aristotle shares a structural similarity with Plato but relocates the eidos from a transcendent to an immanent plane. - Aristotelian Foundations of Modern Physics and Geometrical Ontology
In modern science, essence is replaced by space, and substance by geometrical structures. This transition is exemplified in Descartes, who identifies the essence of matter with extension. As a result, science becomes a study of geometric forms, echoing the Aristotelian idea of eidos—now in formal mathematical terms. - The Problem of Essence and Existence Identity
For Aristotle, essence and existence are identical, but not all existents have essence in the fullest sense. The essence of a thing is understood only insofar as it can be conceived. This aligns with the Parmenidean view that what can be thought and what exists are fundamentally the same. - Critique of Nominalism and the Problem of Definition
Nominalist critiques, such as those of Ockham and modern thinkers, claim that definitions refer not to real essences but to mental categories. Using the example of a mandarin, the seminar explains how definitions merely list phenomenal properties rather than convey true ontological knowledge. This calls into question the metaphysical status of definition. - Distinction Between Definition and Description
Aristotle distinguishes between definition and description. The definition of form refers to its conceptual structure, while description relates to its material components. For example, the definition of a sphere concerns its shape, not its matter. Similarly, a living being should be understood not by its physical parts but by the organizing principle (form) that constitutes its life.
Conclusion:
This seminar deeply examines the Aristotelian relationship among substance, essence, definition, and knowledge. It shows how modern philosophy (e.g., Descartes, Ockham, Kant) engages with the Aristotelian tradition, highlighting its ongoing relevance. The series concludes with the anticipation of a final session focused on alternative ways of thinking through life and the intersection of theoretical biology and physics.