AYHAN ÇİTİL: ARİSTOTELES, METAFİZİK OKUMALARI 4. SEMİNER ÖZETİ
Ana Temalar:
- Aristoteles ve Platon’un Diyalektik Anlayışı Arasındaki Fark:
Seminer, Platon ve Aristoteles’in diyalektik anlayışları arasındaki temel farkları tartışarak başlar. Platon’da diyalektik, birliği anlamaya yönelik bir sorgulama süreciyken; Aristoteles’te daha çok öncüllerden sonuca ulaşan burhanî bir mantık dizgesiyle ilgilidir. Bu farkın, metafiziğin konusu olan ‘varlık’ meselesine etkisi vurgulanır. - Bir, İki ve Sıfır Üzerinden Varlığın Kuruluşu:
Platon’un bir ilkesinden yola çıkılarak, Apeiron (belirsizlik) ve Peras (sınır) kavramları üzerinden ‘iki’nin nasıl mümkün olabileceği tartışılır. Özellikle ‘iki’ sayısının nasıl var olabileceği sorusu üzerinden Aristoteles’in eleştirileri aktarılır: İki’nin daha kurulmadan onun üzerinden inşa yapılan düşünsel döngüselliği eleştirilir. Bu bağlamda, sıfırın bir boşluk ve ayırıcı ilke olarak Platoncu metafizikte yer alması gerektiği ileri sürülür. - Aristoteles’in İdealar Eleştirisi ve Sayının Temellendirilmesi:
Aristoteles’in ideaların varlığını ve sayılarla ilişkisini mantıksal tutarsızlık üzerinden eleştirmesi detaylı biçimde aktarılır. Özellikle “üçüncü adam” problemi ve birimlerin birbirinden nasıl ayırt edileceği sorunu öne çıkar. Sayının göreli bir yapıda olması nedeniyle mutlak olan ideaların zemini olamayacağı argümanı irdelenir. - Tefrik Fiili ve Sayının Kuruluşu:
Platon’un düşüncesinde, nesneleri ayırma fiilinin (‘tefrik’) düşünsel düzlemde yönlü boşluklar yarattığı ve bu sayede ‘iki’nin idrak edilebildiği ileri sürülür. Bu ayırmanın ‘boşluk’ üzerinden sıfırın idrakini sağladığı ve ardından ikinin kurulduğu vurgulanır. Bu çerçevede düşüncenin yapısı gereği birliği kurduğu, çokluğu ise ancak boşluk farkındalığıyla mümkün kıldığı savunulur. - Kant, Frege ve Sayıların Mantıksal İnşası Eleştirisi:
Modern mantıkçıların (özellikle Frege ve Hume’un) sayıların mantıksal tanımlar üzerinden kurulabileceği iddiaları eleştirilir. Ayhan Çitil, sayıların kümelere indirgenemeyecek şekilde daha temel metafiziksel ilkelerden (sıfır, bir, iki) doğduğunu savunur. Bu anlamda sayıların ‘kendinde’ varlık taşıdığı ve mantığa indirgenemeyeceği belirtilir. - Düşünsel Yönlülük ve Uzay-Zaman İlişkisi:
Seminerde, düşünsel fiillerin yönlülüğüyle (örneğin A’yı B’den ayırmak) uzay ve zaman yönlülüğü (önce-sonra, sağ-sol) arasındaki ilişki felsefi olarak irdelenir. Kant’ın metafiziğe yönelttiği eleştirilerin arkasında bu yönlülük ayrımının yatabileceği ifade edilir.
Sonuç:
Ayhan Çitil bu seminerde, Aristoteles’in Platon eleştirilerini dikkate alarak Platon’un metafiziğinde sayının (özellikle iki’nin) temellendirilmesine yönelik alternatif bir okuma sunar. Sıfır, bir ve iki arasındaki ilişki, düşünsel tefrik, boşluk ve yönlülük kavramlarıyla zenginleştirilir. Seminer, modern mantıkla metafizik arasındaki gerilimi yeniden düşünmeye davet eder.
Main Themes:
- The Difference Between Plato’s and Aristotle’s Dialectic Approaches
The seminar begins by contrasting Plato’s and Aristotle’s understandings of dialectic. For Plato, dialectic is a method of inquiry into unity; for Aristotle, it is more aligned with a demonstrative structure that moves from premises to conclusions. This fundamental difference shapes each philosopher’s approach to the question of being in metaphysics. - Being Through One, Two, and Zero
The question of how “two” can arise from the Platonic principle of “one” is explored using the notions of apeiron (the indefinite) and peras (limit). Aristotle’s critique targets the circularity of positing “two” without establishing its foundation. The concept of “zero” is proposed as a necessary separating void within Platonic metaphysics—a condition for differentiation. - Aristotle’s Critique of Ideas and the Foundation of Number
Aristotle criticizes the idea of Forms as inconsistent when tied to numerical structures. The “third man” problem and the issue of distinguishing individual units challenge the explanatory power of ideal numbers. Since numbers are relative, they cannot serve as the basis for absolute Forms. - Separation (Tafriq) and the Formation of Number
In Plato, the act of separation (tafriq) creates directional voids in the conceptual field, allowing the emergence of “two.” These separations invoke the awareness of void (kenosis), leading first to the notion of zero and then to “two.” Thus, unity is constitutive in thought, but multiplicity requires a conceptual awareness of difference and gap. - Critique of Kant, Frege, and Logical Constructions of Number
The views of modern thinkers such as Frege and Hume—who argue that numbers can be logically defined—are critically examined. Çitil argues that numbers arise from more fundamental metaphysical principles (zero, one, two) and cannot be reduced to mere logical or set-theoretical definitions. Numbers possess ontological reality in themselves. - Directionality in Thought and the Space-Time Problem
The seminar also addresses the directional nature of thought acts (e.g., distinguishing A from B) and relates this to the physical directionality of space and time (before/after, left/right). This reflection is linked to Kant’s critiques of metaphysics and the need to revisit the conceptual foundations of spatial and temporal structures.
Conclusion:
This seminar develops a metaphysical reading of how numbers—especially “two”—can be established within or beyond the Platonic system. Çitil integrates concepts such as zero, differentiation, and directional thinking to critique both ancient idealism and modern logicism. The session calls for rethinking the tension between metaphysics and formal logic.