AYHAN ÇİTİL: ARİSTOTELES, METAFİZİK OKUMALARI 44. SEMİNER ÖZETİ
Ana Temalar:
- Fiil ve Kuvve Ayrımı: Tanım ve Ontolojik Öncelik
Aristoteles’in 9. Kitap üzerinden sürdürülen tartışmada, “kuvve” (potentia) ve “fiil” (actus) ayrımı yeniden ele alınır. Aristoteles’e göre ereği kendi içinde taşıyan fiiller gerçek anlamda “fiil”dir. Zayıflama, iyileşme gibi süreçler ereğe yöneliktir ama ereği içkin kılmaz; buna karşın düşünme ve görme gibi psüheye (ruha) ait eylemler hem gerçekleşir hem gerçekleşmiştir denebilecek fiillerdir. Bu tür fiillerde öznenin kendi varlığını gerçekleştirmesi söz konusudur. Dolayısıyla bu tarz fiiller ontolojik olarak önceliklidir. - Ahlak ve Teorik Faaliyet Arasındaki İlişki
Aristoteles’te insanın hakiki anlamda var olması, tanımında yer alan fiilleri gerçekleştirmesine, özellikle aklî faaliyet olan düşünmeye bağlıdır. Ahlak felsefesine geçiş bu noktada başlar: İnsan, ancak düşünme fiilini icra ettiğinde ve başkalarının akıllarını kullanmalarına da imkân sağladığında etik olarak anlamlı bir eylemde bulunmuş olur. Böylece “teoriye” fiili, sadece bireysel değil aynı zamanda toplumsal bir varoluş biçimine dönüşür. - Tekhne ile Physis’in Farkı: Canlı ve Yapay Olanın Sınırı
Aristoteles canlıların oluşumunu doğaya ait kuvve üzerinden açıklar. Bir canlının kuvve hâlinden fiil hâline geçmesi, teknê (zanaat) ile değil, doğanın içsel yapısıyla mümkündür. Ev yapımında olduğu gibi malzemelerin teknê aracılığıyla biçimlendirilmesi ile canlıların doğrudan kendi doğalarından gelen kuvveyle var olmaları arasında ayrım yapılır. Bu tartışma bağlamında yapay zekâ ve biyoteknolojik canlı üretimi gibi güncel sorulara Aristotelesçi perspektifle sınır çizilir. - Fiilin Bilgi ve Ontolojideki Önceliği
Aristoteles’e göre fiil tanım, zaman ve cevher bakımından kuvveden önceliklidir. Her kuvve, yalnızca fiil üzerinden tanımlanabilir ve bilinebilir hale gelir. Kara delik örneğiyle açıklanan bu kavramsal yapı, bilfiil bir gerçeklik olmaksızın kuvve hakkında hiçbir bilgi elde edilemeyeceğini gösterir. Modern bilimin kullandığı önermeler bile Aristoteles’in fiile dayalı metafiziksel önceliğini varsayar. - Modern Tartışmalarla Aristoteles’in Etkisi
Leibniz, Kant ve yeni Platoncu yaklaşımlarla karşılaştırılan Aristoteles’in görüşleri, özellikle kuvve-fiil ilişkisi ve zorunluluk-imkân kavramları bağlamında ele alınır. Modern metafizik ve kozmoloji tartışmalarının bile Aristotelesçi fiil anlayışının gölgesinde şekillendiği vurgulanır. Evrensel olanın önceliği, bireylerin varlık statüsünü yeniden düşündürür.
Sonuç:
Bu seminerde Aristoteles’in fiil-kuvve ayrımı üzerinden oluşturduğu ontolojik sistemin hem bireysel hem kozmik düzeyde nasıl işlediği derinlemesine açıklanır. Ahlak, siyaset ve bilim felsefesi bağlamında Aristoteles’in metafiziği bugünün düşünsel tartışmalarına entegre edilir. Sonuç olarak, “fiilin önceliği” ilkesi, insan varoluşundan kozmik düzene kadar genişleyen bir temel ilke olarak sunulur.
Main Themes:
- The Distinction Between Actuality and Potentiality: Definition and Ontological Priority
The seminar continues exploring Aristotle’s Book IX, focusing on the distinction between potentiality (dynamis) and actuality (energeia). According to Aristotle, only those acts that contain their telos (goal) within themselves can be called true actualities. While processes like healing or weakening are oriented toward a goal, they do not internalize it. In contrast, intellectual and perceptive acts (thinking, seeing) are completed as they are performed—thus achieving ontological priority by actualizing the subject’s essence. - The Link Between Ethics and Theoretical Activity
In Aristotle’s philosophy, a human being truly exists only when performing the acts defined by their essence—primarily intellectual activity. This leads into ethical philosophy: only by exercising reason and enabling others to do so can a person achieve ethical significance. Thus, theoretical activity (theoria) is not merely individual but also a communal mode of existence. - The Difference Between Techne and Physis: Boundary of the Artificial and the Natural
Aristotle explains natural beings’ development through inner potential, unlike artifacts which require external techne (craft). A house needs construction, but a living organism emerges through its own nature. This serves to conceptually demarcate current issues like artificial intelligence and synthetic life, highlighting the limits of technological replication from an Aristotelian view. - The Primacy of Actuality in Knowledge and Ontology
For Aristotle, actuality precedes potentiality in definition, time, and substance. Every potentiality can only be defined through an actuality. Çitil illustrates this with the example of black holes, emphasizing that unless something is actualized, it cannot be known. Even modern scientific propositions presuppose Aristotle’s metaphysical primacy of the actual. - Aristotle’s Influence on Modern Metaphysics
Comparisons are made between Aristotle, Leibniz, Kant, and Neoplatonic thinkers. The seminar demonstrates how even contemporary metaphysics and cosmology continue to unfold under Aristotle’s shadow—especially through the categories of potentiality, actuality, necessity, and possibility. The priority of the universal reshapes the ontological status of individuals.
Conclusion:
This seminar offers a comprehensive analysis of Aristotle’s metaphysical system based on the actuality–potentiality distinction. It shows how this principle functions across individual, ethical, and cosmic dimensions. Aristotle’s “priority of the actual” is presented as a central principle that still governs metaphysical, ethical, and scientific thinking today.