EKREM DEMİRLİ-KELÂBÂZÎ-et-TA’ARRUF 10. SEMİNER ÖZETİ

Dersin Amacı ve İçeriği

Bu seminerde, tasavvufun temel meselelerinden biri olan “ihlâs” kavramı merkez alınarak, tasavvufun akîde, ahlak ve amel bağlamında nasıl yapılandığı tartışılır. Ehl-i Sünnet çerçevesinde şekillenen tevhid anlayışı ve bu anlayışın ahlaki tezahürleri, sufî düşüncenin yapısal bütünlüğü içinde ele alınır. Ayrıca, rabıta, tevekkül ve şefaat gibi tartışmalı konular, tasavvufî prensipler ekseninde yeniden tanımlanır.

Ana Temalar ve Başlıklar

  1. Tasavvufun Yöntemi ve Ehl-i Sünnet’e Bağlılığı

Kelâbâzî ve Cüneyd-i Bağdâdî gibi isimler üzerinden, tasavvufun meşruiyetini Kur’an ve sünnetle sınırlı tutma çabası vurgulanır. Özellikle akide ve fıkıh meselelerinde tasavvufun Ehl-i Sünnet çizgisinden ayrılmaması gerektiği ifade edilir.

  1. İhlâs ve Tevhid İlişkisi

İhlâs, tasavvufun merkez kavramı olarak ele alınır. Riyâ ve ucûb gibi içsel tehlikelerin, tevhidin gerçekleşmesini engelleyen unsurlar olduğu belirtilir. Bu bağlamda sufî, ihlâsı ahlâkî bir safiyet olarak değil, tevhidin epistemolojik ve varoluşsal zemini olarak görür.

  1. İhlâsın Ahlaki Derinliği ve Râbia örneği

Râbia el-Adeviyye örneği üzerinden ihlâsın beklentisizliği, cennet ve cehennem tasavvurlarının ötesinde Allah sevgisiyle bütünleşmesi gerektiği vurgulanır. Bu anlayış, “Bana seni gerek seni” formülasyonu ile şiirsel ve metafizik bir düzlemde sunulur.

  1. Rabıta, Tevekkül ve Dua Kavramlarının Sistematik Yorumu

Rabıta üçlü bir yapıda ele alınır: Rabıta-i mevt, rabıta-i kalb ve rabıta-i mürşid. Bunlar, ölüm bilinci, içsel yönelim ve rehberle zihinsel bütünleşme olarak yapılandırılır. Rabıtanın şirk değil, ahlaki ve metodolojik bir farkındalık olduğu savunulur.

  1. Tevekkül ve Eşyanın Kudreti Tartışması

Tevekkül, sadece Allah’a bağlanmak olarak tanımlanır. Ehl-i Sünnet’in eşyanın ve insanın kudretini mutlak anlamda reddetmesi, tasavvufi tevekkül anlayışı ile temellendirilir. Bu yönüyle Mutezile ile aradaki farklılıklar derinleştirilir.

Sonuç

Bu seminer, tasavvufun düşünsel sistematiğini ihlâs ve tevhid kavramları üzerinden yeniden inşa eder. Tasavvufî hayat, yalnızca ahlaki bir tavır değil, aynı zamanda tevhidin içsel derinliğini gerçekleştirme çabasıdır. Ders, teorik bütünlük ile pratik içgörüyü birleştirerek öğrencinin tasavvufi kavramları sistemli biçimde kavramasını hedefler.

 

Purpose and Content of the Seminar

In this seminar, the concept of ‘ihlâs’, which is one of the basic issues of Sufism, is taken as the centre and how Sufism is structured in the context of aqīdah, ethics and deeds is discussed. The understanding of tawhid shaped within the framework of Ahl al-Sunnah and the moral manifestations of this understanding are discussed within the structural integrity of Sufi thought. In addition, controversial issues such as rabıta, tawakkul and intercession are redefined on the axis of Sufi principles.

Main Themes and Topics

  1. Sufism’s Methodology and Its Loyalty to Sunni Islam

Figures like Kelâbâzî and Junayd al-Baghdādī emphasized the legitimacy of Sufism through adherence to the Qur’an and Sunnah. The lecture underlines that Sufism must remain within the theological and legal bounds of Sunni orthodoxy, especially in matters of creed and practice.

  1. Ikhlās and Its Relation to Tawhīd

Ikhlās is introduced as the central concept of Sufism. Internal dangers such as riyāʾ (ostentation) and ʿujb (self-admiration) are viewed as obstacles to realizing true tawhīd. The Sufi understanding of sincerity is not merely moral purity but an ontological and epistemological foundation of divine unity.

  1. The Ethical Depth of Ikhlās and the Example of Rābiʿa

Through the example of Rābiʿa al-ʿAdawiyya, sincerity is described as detachment from the desire for Paradise or fear of Hell. Instead, it embodies pure love of God. This attitude is poetically encapsulated in the phrase “I want only You for You.”

  1. A Systematic Interpretation of Rabita, Tawakkul, and Duʿāʾ

Rabita is presented in three dimensions: awareness of death (rabita-i mawt), inner orientation (rabita-i qalb), and spiritual connection to the guide (rabita-i murshid). Rather than being a form of shirk (associationism), rabita is seen as a method for ethical awareness and spiritual discipline.

  1. Tawakkul and the Debate on the Power of Beings

Tawakkul is defined as complete reliance on God alone. Sunni theology rejects the idea of autonomous power in beings or actions, and this stance is reinforced through the Sufi concept of surrender. This also highlights the divergence from Muʿtazilite theology, which posits human agency more assertively.

Conclusion

This seminar reconstructs Sufi thought through the lens of ikhlās and tawhīd. Sufi life is not just a set of ethical behaviors but a method for realizing the inner truth of divine unity. The session merges theoretical coherence with spiritual insight, guiding students toward a systematic grasp of core Sufi concepts.