EKREM DEMİRLİ,İBNÜ’L-ARABÎ:FÜTÛHÂT-I MEKKİYYE 1. SEMİNER ÖZETİ

Seminerin Amacı ve İçeriği

Bu seminer, İbnü’l-Arabî’nin Fütûhât-ı Mekkiyye adlı eserini sistematik şekilde okumak ve İslam düşünce geleneğinde bu eserin metafizik değerini tartışmak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Demirli, metnin Türkiye’de derinlikli şekilde tartışılmadığını ve şöhretine rağmen etkisinin zayıf kaldığını savunur. Seminer, tasavvufun bilgi üretme biçimi olarak yeniden konumlandırılmasını da hedefler.

Ana Temalar ve Başlıklar

1. Tasavvufun Bilimsel Konumu ve Yanılsamalar:

Demirli, tasavvufun “hal ve zevk” olarak tanımlanmasını eleştirir ve bu tür ifadelerin tasavvufu bilim dışı gösterdiğini savunur. Ona göre tasavvuf, kelam ve fıkıh gibi kavramsal yapılar üreten ciddi bir ilimdir. Tasavvufun bilim olarak meşruiyeti, özellikle metin analizleriyle ortaya konmalıdır.

2. İbnü’l-Arabî ve Konevî’nin Metafiziği:

İbnü’l-Arabî ve Sadreddin Konevî’nin eserleri, İslam düşüncesinde Grek metafiziğine alternatif bir sistem kurma teşebbüsü olarak değerlendirilir. Demirli’ye göre bu iki düşünür, metafiziği vahiy ve insan tecrübesi ekseninde yeniden inşa etmişlerdir. Konevî, İbnü’l-Arabî’nin malzemesini sistematikleştiren ve rasyonelleştiren bir figür olarak öne çıkar

3. Fütûhât-ı Mekkiyye’nin Giriş Cümlesi ve Yokluk Tartışması:

İbnü’l-Arabî’nin eserine “Hamd, eşyayı bir yokluktan ve yokluğun yokluğundan var eden Allah’adır” cümlesiyle başlaması, derin ontolojik tartışmaları doğurur. Demirli, bu cümleyi “yokluk ve varlık arası geçiş” ve “eşyanın kaynağı” bağlamında metafizik bir çözümleme olarak yorumlar.

4. Ayn-ı Sâbite ve Vahdet-i Vücûd:

Vahdet-i vücûdun iki temel önermesi işlenir: (1) Vücut mutlak anlamda Hakk’a aittir; (2) Eşyanın hakikati Tanrı’nın ilminde sabittir (ayn-ı sâbite). Bu ikinci önerme tasavvufu filozoflardan ayırır ve özgünleştirir. Vahdet-i Şuhûd gibi görüşlerin de bu önermeye karşı geliştirilmiş eleştiriler olduğu belirtilir.

5. Metafiziğin Tikelleşmesi ve Popülerleşmesi:

Tasavvufun metafizik meseleleri gündelik hikâyeler ve tikel örnekler üzerinden işler hale getirmesi (örn. Merkez Efendi kıssası) klasik felsefeden ayrıldığı noktayı gösterir. Tasavvuf bu yönüyle halk metafiziği gibi işler, teoriyi pratiğe taşır.

Sonuç

Seminer, İbnü’l-Arabî ve Sadreddin Konevî’nin eserlerinin sadece tasavvuf değil, metafizik düşüncenin merkezinde yer aldığını ortaya koyar. Tasavvufun “zevk” ya da “hal” olarak indirgenmesinin karşısında duran Demirli, bu eserlerin kavramsal yoğunluğunu vurgulayarak tasavvufun felsefi miras içindeki yerini yeniden tanımlar.

 

 

Purpose and Content of the Seminar

This seminar inaugurates the systematic reading of Ibn ʿArabī’s al-Futūḥāt al-Makkiyya, aiming to examine the work’s metaphysical significance within the Islamic intellectual tradition. Demirli argues that despite its fame, the text remains underexplored in Turkey. The seminar also aims to reestablish Sufism as a legitimate source of conceptual knowledge alongside theology and jurisprudence.

Main Themes and Headings

1. The Scientific Status of Sufism and Misconceptions

Demirli criticizes the frequent reduction of Sufism to “states and tastes,” asserting that such descriptions marginalize it from the sciences. He emphasizes that Sufism, like theology and jurisprudence, is a knowledge discipline producing systematic concepts. Its legitimacy must be demonstrated through rigorous textual analysis.

2. Ibn ʿArabī and Qūnawī’s Metaphysics

Ibn ʿArabī and Ṣadr al-Dīn al-Qūnawī are seen as attempting to construct a metaphysical system alternative to Greek philosophy. For Demirli, they reconfigure metaphysics on the basis of revelation and inner experience. Qūnawī, in particular, is portrayed as the systematizer and rationalizer of Ibn ʿArabī’s thought.

3. The Opening Sentence and the Question of Nonbeing

The first sentence of al-Futūḥāt—“Praise be to God who created things from nonexistence and from the nonexistence of nonexistence”—is interpreted as a profound metaphysical statement on the transition from nothingness to being. Demirli unpacks its ontological implications, focusing on the source of existence.

4. Fixed Entities (Aʿyān Thābita) and Unity of Being

Two key propositions of the unity of being (waḥdat al-wujūd) are discussed: (1) Only God truly exists; (2) All things have fixed realities in God’s knowledge. The second proposition (aʿyān thābita) distinguishes Sufism from philosophy and grounds its unique metaphysical stance. Other doctrines like waḥdat al-shuhūd are viewed as responses to this claim.

5. The Particularization and Popularization of Metaphysics

Sufism brings metaphysical concepts into daily life through concrete narratives and symbols (e.g., the story of Merkez Efendi). This practical engagement with theory differentiates it from classical philosophy and makes it function like a metaphysics of the people.

Conclusion

This seminar demonstrates that the works of Ibn ʿArabī and Qūnawī are not merely mystical texts but stand at the core of Islamic metaphysical discourse. By opposing the reduction of Sufism to personal experience, Demirli highlights the conceptual rigor of these works and repositions Sufism within the broader philosophical tradition.