EKREM DEMİRLİ,KUŞEYRİ OKUMALARI 28. SEMİNER ÖZETİ

Seminerin Amacı ve İçeriği

Bu seminerde Ekrem Demirli, Kuşeyrî’nin “er-Risâle” adlı eserindeki temel tasavvufi kavramlardan “huşû” ve “tevâzu” üzerine odaklanmaktadır. Dersin amacı, bu iki ahlaki tavrın genel dinî bağlamdan tasavvufî özel alana nasıl geçtiğini, yani sıradan Müslüman erdemlerinden sufî ahlâkına nasıl dönüştüğünü kavramsal olarak çözümlemektir. Bu bağlamda kavramların sadece ahlaki değil, aynı zamanda manevî bir eğitim sürecindeki rolü incelenir.

Ana Temalar ve Başlıklar

1. Tasavvufî Kavramların Ayrıştırılması

Demirli, huşû ve tevâzunun Kur’an’daki ve geleneksel dindarlık içindeki anlamlarıyla yetinmeyerek, bunların tasavvuf özelinde nasıl farklılaştığını sorgular. Bu, tasavvufun yalnızca dinî bir derinlik değil, aynı zamanda kavramsal dönüşüm arayışı olduğunu gösterir.

2. Tevâzunun Zıddı ve Ahlâkî Niteliği

Tevâzunun doğrudan zıddının ne olduğuna dair net bir cevap vermeyen Demirli, tevâzunun kibir veya gurur karşıtı olmasının ötesinde, manevî bir bilinç hâli olduğunu belirtir. Bu tavır, tasavvufta sadece erdem değil, bir tür hâl ya da makam olarak düşünülmelidir.

3. Kavramların Tasavvufileşme Süreci

Seminer boyunca dikkat çekilen esas mesele, genel dindar özelliklerin bir kırılma noktasından geçerek “tasavvufî kavram” hâline gelmesidir. Bu kırılma anı, kavramların farklı bir bağlamda yeniden doğmasını sağlar. Tevâzunun bu dönüşümü, sadece bireysel alçakgönüllülük değil, mutlak teslimiyet ve benliğin aşılması anlamına gelir.

4. Kitabın Gidişatı ve Dersin Ritmi

Demirli, metnin son bölümlerinde kavramsal yoğunluğun azaldığını ve kitabın bir tür tasavvuf sözlüğüne dönüştüğünü belirtir. Bu nedenle derslerin hızlandırılması gerektiğini ifade ederken, tekrarların da eğitici bir işlev gördüğünü vurgular.

Sonuç

Bu seminerde Demirli, huşû ve tevâzu gibi görünürde basit kavramların tasavvufî alanda nasıl derinleştirildiğini göstermektedir. Kavramların tasavvufileşme süreci, onların geleneksel anlamlarının ötesinde manevî bir eğitim sistemine dahil edilmesini sağlar. Kuşeyrî’nin bu katkısı, hem kavramların yeniden inşası hem de sûfî terbiyenin teorik temellerini anlamak açısından önemlidir

Purpose and Content of the Seminar

This seminar focuses on two core ethical concepts from Qushayrī’s Risāla—khushūʿ (reverent awe) and tawāḍuʿ (humility). The aim is to explore how these terms, originally part of general Islamic morality, are transformed into distinctively Sufi concepts. Demirli investigates how Sufism reinterprets such virtues not just as ethical habits, but as spiritual stations that signal inner transformation within the mystical path.

Main Themes and Topics

1. Distinguishing Sufi Concepts from General Ethics

Demirli shows that khushūʿ and tawāḍuʿ are not to be understood merely in their Qur’anic or popular religious meanings. Instead, within the Sufi tradition, they gain a new metaphysical and experiential dimension that marks the inner rupture between conventional religiosity and mystical realization.

2. The Question of Opposites and the Nature of Humility

While often thought to be the opposite of arrogance or pride, Demirli argues that tawāḍuʿ should be viewed beyond moral dichotomies. True humility in Sufism is not a social behavior but a spiritual state born of ego-effacement and submission to the divine.

3. The Process of Mystification: From Virtue to Ḥāl

A central theme is the transformation of common ethical traits into Sufi aḥwāl (spiritual states). This “mystification” occurs through a critical turning point where ordinary virtues are internalized and reoriented toward transcendental meaning. Tawāḍuʿ thus becomes not just modesty, but a mode of being devoid of self-reference.

4. Qushayrī’s Text as Glossary and Pedagogical Tool

Demirli notes that the latter parts of Qushayrī’s text adopt a glossary-like format, systematically defining terms. While this shift reduces narrative density, it enhances terminological clarity and serves an educational purpose. Repetitions are interpreted not as redundancies but as reinforcement for moral and mystical formation.

Conclusion

This seminar illustrates how seemingly simple moral terms like khushūʿ and tawāḍuʿ are transformed into profound spiritual realities within Sufism. Their evolution from social virtues to inner states reflects the Sufi path’s ability to reframe traditional values through metaphysical introspection. Qushayrī’s contribution lies in this conceptual reworking and its implications for spiritual pedagogy.