EKREM DEMİRLİ,KUŞEYRİ OKUMALARI 29. SEMİNER ÖZETİ

Seminerin Amacı ve İçeriği

Bu seminerin temel amacı, Kuşeyrî Risalesi’nde yer alan temel ahlaki ve tasavvufi kavramları, özellikle “huşu” ve “tevazu” kavramlarını, sıradan dindarlık bağlamından çıkararak tasavvufi anlamda nasıl dönüştürüldüklerini ortaya koymaktır. Dersin içeriği, bu kavramların İslamî gelenek içerisindeki anlamlarının ötesine geçerek, bir “tasavvuf kavramı” haline geliş sürecini tartışmak üzere yapılandırılmıştır.

Ana Temalar ve Başlıklar

1. Huşu’nun Tasavvufi Boyutu:

Kuşeyrî Risalesi’nde geçen “el-Huşu” kavramı üzerine yapılan tartışmada, huşunun yalnızca genel bir mümin tavrı değil, tasavvufi seyr ü sülûk içinde kazanılması gereken özel bir hal olduğu vurgulanır. Huşunun bir “kırılma anı” ile dindarlığın ötesine geçerek özel bir manevi hâl haline gelmesi gerektiği ifade edilir.

2. Tevazu ve Zıddı Problemi:

Tevazu kavramı üzerine yapılan çözümlemelerde, bu kavramın zıddının ne olduğunun net olarak ortaya konulamamasının, onun tasavvufi anlamda tanımlanmasını zorlaştırdığı belirtilir. Tevazu’nun da ancak bir kırılma ve içsel dönüşümle birlikte “hal” mertebesine ulaşabileceği ileri sürülür.

3. Kuşeyrî Metninin Sözlükleşme Eğilimi:

Dersin girişinde Kuşeyrî Risalesi’nin ilerleyen bölümlerinde sözlük formatında ilerlediği belirtilir. Bu, kavramların sistemli biçimde açıklanması ve terminolojinin sabitleştirilmesi bakımından önemli bir eğilim olarak değerlendirilir.

4. Kavramların Tasavvufîleşme Süreci:

Genel ahlak ilkeleri olarak kabul edilen kavramların (örneğin huşu, tevazu) birer tasavvufi kavrama dönüşebilmesi için geçirdikleri süreç analiz edilir. Bu dönüşüm, sufî geleneğin dindarlık anlayışını nasıl dönüştürdüğünü anlamak açısından belirleyici görülür.

Sonuç

Bu seminerde Kuşeyrî Risalesi’nde yer alan kavramların, özellikle huşu ve tevazunun, sıradan dinî ahlaktan ayrılarak tasavvufi birer hal ve makam haline gelişi işlenmiştir. Kavramların içerdiği dönüşüm, tasavvufun ahlaki değerleri içselleştirme ve yeniden tanımlama biçimini ortaya koyar. Bir sonraki seminerde kavramların sözlük tarzındaki izahlarının değerlendirilmesi ve daha derin tasavvufî çözümlemelere geçilmesi beklenmektedir.

Purpose and Content of the Seminar

This seminar aims to examine the transformation of fundamental moral and religious concepts—especially khushūʿ (reverent humility) and tawāḍuʿ (humility)—from general piety into distinct Sufi states (aḥwāl). The focus is on how such terms evolve from common Islamic ethics into deep spiritual experiences within the Sufi path. The content addresses this conceptual shift, highlighting how Sufism reinterprets familiar virtues into inner existential states.

Main Themes and Topics

1. The Sufi Dimension of Khushūʿ

In Qushayrī’s Risāla, khushūʿ is not just a general characteristic of pious believers but a special spiritual state achieved through the Sufi path. It is described as emerging through an internal “breaking point,” where one transcends ordinary religiosity and attains a profound sense of spiritual stillness and awe.

2. The Problem of Defining Tawāḍuʿ through Its Opposite

While humility is emphasized, Demirli points out that its precise opposite is difficult to define, making tawāḍuʿ harder to conceptualize in mystical terms. It is argued that humility becomes a true Sufi state only when it results from a rupture in the ego and manifests as an internal transformation rather than social posture.

3. Lexicalization of the Qushayrī Text

The seminar notes a stylistic shift in the later parts of the Risāla, where Qushayrī begins to explain terms in a glossary-like format. This tendency toward systematization and terminological consistency marks an important development in early Sufi literature.

4. The Mystification of Ethical Concepts

The transformation of moral virtues like khushūʿ and tawāḍuʿ into mystical states is analyzed. This process illustrates how Sufism internalizes and redefines religious ethics, making them not only behavioral ideals but also conditions of the soul aligned with the divine.

Conclusion

This seminar explores how Qushayrī’s treatment of concepts such as khushūʿ and tawāḍuʿ demonstrates the evolution of ordinary pious ethics into profound Sufi realities. These concepts, once external markers of religiosity, are reinterpreted as inward stations on the spiritual journey. The next seminar is expected to further analyze this lexical shift and offer deeper mystical interpretations of the terms.