EKREM DEMİRLİ,KUŞEYRİ OKUMALARI 4. SEMİNER ÖZETİ

Seminerin Amacı ve İçeriği

Bu ders, Kuşeyrî’nin Risâle adlı eserinin tasavvuf tarihinde “tabakât” (sûfî nesillerin sıralı anlatımı) kavramı üzerinden nasıl bir kimlik inşası ve tarih yazımı gerçekleştirdiğini tartışmaktadır. Ekrem Demirli, tasavvufun diğer İslami ilimlerden farklı olarak birey merkezli geliştiğini ve bu bireysel örneklerin tasavvuf doktrinine yön verdiğini vurgular. Seminer, özellikle tasavvufun oluşumunu etkileyen ilk dört asrın özgünlüğü üzerine yoğunlaşır.

Ana Temalar ve Başlıklar

1. Tabakât Geleneği ve Bireysel Kimlik

Tasavvufun oluşumunda “kimdir” sorusu “nedir” sorusundan öncelikli kabul edilir. Bireylerin hayatı, sözleri ve örnekliği tasavvufi doktrinin şekillenmesinde belirleyici olur. Bu durum, felsefe ve kelam gibi disiplinlerden farklı bir gelişim çizgisine işaret eder.

2. Sahabe ve Sonrası Tasnif Anlayışı

Sahabe neslinden sonra gelen sûfîlere farklı isim verilmemesi, onların sahabeye bağlılığının bir göstergesi olarak değerlendirilir. Ancak ikinci kuşaktan itibaren zühd, hal, ilham ve keşf gibi kavramlarla ayrışmalar başlar.

3. Bireysel Dönüşümün Sembolizmi

İbrahim b. Edhem örneği üzerinden, tasavvufa yönelimin içsel bir dönüşümle ve “yoksulluk”, “tevazu” gibi simgelerle ifade edildiği gösterilir. At, saray, avcılık gibi semboller dünyevî güç ve zenginliği, çobanlık ise zahidliği temsil eder.

4. 150–300 Hicrî Yıllar Arası Kurucu Dönem

Bu zaman aralığı, tasavvufun, kelamın ve fıkhın kavramsal temellerinin atıldığı bir “iman kuruculuğu” dönemi olarak sunulur. İslam düşüncesi bu evrede şekillenmiş, sonraki dönemler bu temel üzerine kurulmuştur.

5. İkinci Hidayet ve Manevî Uyanış

Birçok sûfînin dönüşüm hikâyesinde “hidayet” iki aşamalı olarak görülür: İlki imana geliş, ikincisi manevî yöneliştir. İbrahim b. Edhem’in örneğinde olduğu gibi, içsel bir ses veya dışsal bir sembolik olay bu yönelimi başlatır.

6. Zahiri İktidarın Terkedilişi ve Zühd

Tasavvuf, dünyevî iktidarın, itibarın ve malın terkedilmesini teşvik eder. El emeğiyle geçinmek, mülk edinmemek ve bağımsız yaşamak, sûfîlerin temel ilkeleri arasındadır.

Sonuç

Bu ders, tasavvufun kurucu nesiller üzerinden nasıl şekillendiğini, bireyin örnekliğinin nasıl bir doktrine dönüştüğünü ve tabakât geleneğinin teorik bir yapıya nasıl dönüştüğünü göstermektedir. Tasavvufun kendine özgü tarih yazımı, birey-merkezli bir epistemoloji ile kurulmuştur.

 

Purpose and Content of the Seminar

This seminar explores how al-Qushayrī’s al-Risāla constructs Sufi identity and historiography through the concept of ṭabaqāt—the generational classification of Sufis. Ekrem Demirli emphasizes that unlike other Islamic disciplines, Sufism develops around exemplary individuals whose lives, actions, and words shape the doctrine. The session focuses on the unique features of the first four centuries of Sufi history.

Main Themes and Topics

1. The Ṭabaqāt Tradition and Personal Identity

In the formation of Sufism, the question “who?” precedes “what?”. Individual figures become the foundation for doctrinal development. This sets Sufism apart from disciplines like philosophy and theology that develop through conceptual abstraction.

2. The Classification of Generations After the Companions

The absence of distinct names for the early Sufi followers of the Companions reflects their spiritual loyalty. From the second generation onward, terms like zuhd (asceticism), ḥāl (state), ilhām (inspiration), and kashf (unveiling) begin to emerge, signaling doctrinal differentiation.

3. Symbolism of Personal Transformation

The story of Ibrāhīm ibn Adham illustrates Sufi transformation through symbols like poverty, humility, and renunciation. Symbols such as palaces, horses, and hunting reflect worldly power, whereas shepherding symbolizes the ascetic ideal.

4. 150–300 AH as the Foundational Period

This period is viewed as the foundational phase in which key concepts of Sufism, kalām, and fiqh were established. It marks the era of “faith-building,” setting the intellectual groundwork for all subsequent Islamic thought.

5. Second Guidance and Spiritual Awakening

Many Sufis experience a “second guidance”—the first being conversion to Islam, the second a deep spiritual awakening. In Ibrāhīm ibn Adham’s case, an inner voice or symbolic event triggers this turning point.

6. Renunciation of Worldly Power and Ascetic Values

Sufism advocates the abandonment of power, wealth, and social status. Earning a livelihood by one’s own hands, avoiding property ownership, and living independently are fundamental principles for the early Sufis.

Conclusion

This seminar demonstrates how Sufism was shaped through foundational generations, with the lives of individuals forming the doctrinal backbone. The ṭabaqāt tradition serves not just as biography, but as a conceptual structure reflecting Sufism’s unique, person-centered epistemology and historiography.