EKREM DEMİRLİ,KUŞEYRİ OKUMALARI 8. SEMİNER ÖZETİ
Seminerin Amacı ve İçeriği
Bu seminer, Kuşeyrî’nin Risalesi’nde geçen ahlaki kavramların, tasavvufun özgün dili içinde nasıl dönüşüme uğradığını analiz eder. Huşû, tevazu, ihlas gibi Kur’an ve fıkıh kaynaklı temel kavramların, sûfîlerce nasıl içselleştirildiği ve kelâmî ya da felsefî çerçevelerin dışına taşırılarak yeni anlam katmanları kazandığı tartışılır. Ekrem Demirli, bu kavramların sufilikte tecrübe temelli bir yapıya büründüğünü vurgular.
Ana Temalar ve Başlıklar
- Kavramların Tecrübi Yorumu
Tasavvuf, dindarlıkta kalıplaşmış ahlaki kavramları bireyin iç dünyasına taşır. Huşû, artık sadece namazdaki bir duruş değil, kulun kalbinde Allah karşısındaki ontolojik eksiklik bilincidir. Bu dönüşüm, kavramları kelâmî tartışmaların ötesine taşır.
- Farklı Alanların Dindarlık Dili
Ekrem Demirli, Kur’an, fıkıh, kelâm ve tasavvufun her birinin ayrı bir dindarlık dili oluşturduğunu belirtir. Tasavvuf bu dillerden en öznel ve deneyimsel olanıdır. Bu durum, kelimelerin anlamını sabitlemek yerine sürekli yeniden yorumlama gereği doğurur.
- Sûfîliğin Kavramsal Alan İnşası
Tasavvuf, kendine özgü bir kavramsal alan kurar. Bu alan Kur’an’dan beslenir ama onun dışına taşarak yeni bir anlam katmanına ulaşır. Sûfîler için tevazu, başkalarının yanında küçük görünmekten çok, Allah’ın huzurunda hiçlik bilinciyle var olabilmektir.
- Kuşeyrî’nin Te’vilci Tavrı
Kuşeyrî, bu kavramları literal değil, te’vil merkezli bir yaklaşımla ele alır. Kur’an’daki her ahlaki ifadeyi bir sûfî hâl ya da makam olarak yeniden yorumlar. Bu tavır, tasavvufu bir kavramsal dönüşüm pratiği hâline getirir.
- Demirli’nin Eleştirisi ve Yorumu
Demirli, sûfîliğin kelimeleri aşındırdığı ve onların fıkhî anlamlarını belirsizleştirdiği yönündeki eleştirilere cevap verir. Ona göre tasavvufun yaptığı, kelimeleri derinleştirmek ve onları tecrübeye açmaktır.
Sonuç
Seminer, tasavvufun ahlakî kavramları nasıl öznel bir bilgi ve deneyim alanına dönüştürdüğünü açıklar. Kavramlar, sadece davranışı yöneten ilkeler olmaktan çıkar; kişinin Tanrı’yla olan ilişkisinin içsel diline dönüşür. Kuşeyrî’nin metni, bu dönüşümün örneklerini sunarken, Ekrem Demirli’nin yorumları bu süreci felsefî bir bağlamda değerlendirir.
Purpose and Content of the Seminar
This seminar examines how ethical concepts such as khushūʿ (humility), tawāḍuʿ (modesty), and ikhlāṣ (sincerity) are reinterpreted within the experiential framework of Sufism. Demirli focuses on how these terms, originally rooted in Qur’anic and jurisprudential discourse, gain a new layer of meaning through lived spiritual experience. The seminar outlines how Sufism constructs its own conceptual field that transcends literal and theological boundaries.
Main Themes and Topics
- Experiential Transformation of Concepts
Sufism interiorizes conventional religious values. For instance, khushūʿ is not just a posture in prayer but an existential awareness of one’s inadequacy before God. This shift marks a movement from legal form to spiritual essence.
- Distinct Religious Languages Across Disciplines
Demirli distinguishes the religious languages of the Qur’an, jurisprudence, theology, and Sufism. Among these, Sufism is the most subjective and experience-based. This necessitates a reinterpretation of terms rather than fixed definitions.
- Sufism as a Conceptual Field
Sufism builds its own intellectual territory using Qur’anic roots but extending beyond them. For example, tawāḍuʿ is no longer about appearing humble in front of others but about existential nothingness before the Divine. It becomes a state, not merely a moral act.
- Qushayrī’s Hermeneutic Approach
Qushayrī employs an interpretive (taʾwīl-based) method, viewing Qur’anic ethical terms as Sufi states (aḥwāl) or stations (maqāmāt). This approach transforms scripture into a dynamic tool for spiritual insight.
- Demirli’s Commentary and Defense of Sufi Language
Addressing critiques that Sufism distorts or dilutes juridical meanings, Demirli argues that Sufism deepens rather than erodes the value of ethical terms. It opens them up to subjective realization rather than leaving them fixed in legal abstraction.
Conclusion
This seminar articulates how Sufism redefines Islamic moral vocabulary through experience-based interpretation. Concepts like humility and sincerity evolve from prescriptive norms into vehicles of divine encounter. Through Qushayrī’s lens and Demirli’s analysis, the seminar shows how Sufi terminology constructs a unique inner language of piety.