ERMAN GÖREN, HOMEROS OKUMALARI:ILİAS 1. SEMİNER ÖZETİ

Seminerin Amacı ve İçeriği

Bu açılış semineri, Homeros’un İlyas destanına doğrudan girişten önce mitolojik, tarihsel ve edebi arka planı ele alır. Erman Gören, Homeros’un metinlerini Hint-Avrupa geleneği kadar Mezopotamya ve Yakındoğu mitoslarıyla ilişkilendirerek İlyas ve Odysseia destanlarının yalnızca Yunan mucizesi olarak değerlendirilemeyeceğini vurgular. Özellikle Gılgamış destanı üzerinden yapılan karşılaştırmalarla Homeros’un evrenini şekillendiren kültürel temaslar açımlanır.

Ana Temalar ve Başlıklar

1. Homeros’un Mitolojik Arka Planı ve Sözlü Kültür

Homeros’un eserleri, yalnızca yazılı edebiyat ürünü değil, sözlü gelenek içinde şekillenmiş ve ritüel merkezli bir yapıya sahiptir. “Oral tradition”ın belirleyiciliği, metinlerin icra ediliş tarzından kalıp yapılarına kadar anlatının her katmanında hissedilir.

2. Gılgamış ile Yapısal Paralellikler

Patroklos–Akilleus ilişkisi ile Gılgamış–Enkidu ikiliği arasında duygusal ve kahramanlık eksenli güçlü benzerlikler kurulmuştur. Ölüm, yas, ölümsüzlük arayışı, kahramanın sınırı aşması ve geri dönmesi gibi temalar her iki destanda da ortak bir mit havuzunun parçalarıdır.

3. Sınır Aşımı, Aidos ve Kahramanlık Ahlakı

Yunan kahramanı ölümsüzlük arzusu ile Tanrılarla arasındaki sınırı ihlal etmeye teşebbüs eder; ancak bu ihlal “aidos” (huşu) ile dengelenir. Bu etik tavır, kahramanı sınırda tutar ve dindarlığın temelini oluşturur.

4. Apoteosis (Tanrılaşma) ve Şan Yoluyla Ölümsüzlük

Gılgamış’ın fiziksel ölümsüzlüğü kaybetmesine karşın adını ölümsüzleştirmesiyle Akilleus’un “kleos” (şan) ile sonsuzluğa ulaşması paralel kavramlardır. Bu anlatılar, adıyla ölümsüzleşen kahraman idealini merkeze alır.

5. Tanrı–İnsan İlişkisi ve Mitin Zaman Dışılığı

Mitoslar, yalnızca kronolojik öyküler değil, ritüel zamanın dışında işleyen anlatılar olarak sunulur. Tanrılarla karşılaşmanın epifania (tecelli) anı, mitin gerçekliğiyle insanın doğrudan ilişkisini kurar.

6. Avrupa Merkezli Filolojinin Eleştirisi ve Kara Athena Tartışması

Seminer, Martin Bernal’in Kara Athena eseri çerçevesinde Yunan merkezli tarih ve filoloji anlayışının eleştirisini yapar. Homeros’un metinlerini yalnızca Hint-Avrupa değil, Sümer, Akad, Hitit, Ugarit gibi kültürlerle birlikte değerlendirmek gerektiği savunulur.

Sonuç

Bu seminer, İlyas metnine başlamadan önce Homeros’un kültürel zeminini geniş bir bağlamda anlamaya çalışır. Gerek Gılgamış’la gerekse Yakındoğu destanlarıyla kurulan paralellikler, klasik filolojiye yönelik eleştirel bir bakış geliştirir. Homeros’un evreni, sadece Yunan’a ait değil, çok katmanlı bir medeniyetler buluşmasının şiirsel ifadesidir.

 

Purpose and Content of the Seminar

This introductory seminar lays the mythological, historical, and literary groundwork for engaging with Homer’s Iliad. Erman Gören emphasizes that Homer’s epics should not be viewed solely as products of a “Greek miracle,” but as works deeply embedded in a broader mythological network that includes Mesopotamian and Near Eastern traditions. Special focus is given to parallels with the Epic of Gilgamesh, exploring cultural transmission and shared mythic motifs.

Main Themes and Topics

1. Mythological Background and Oral Tradition

Homer’s texts emerge from an oral tradition where composition, transmission, and performance are deeply ritualistic. This oral matrix shapes narrative structures, formulaic expressions, and the overall rhythm of the epics.

2. Structural Parallels with Gilgamesh

The emotional and heroic dynamic between Patroclus and Achilles closely mirrors that of Enkidu and Gilgamesh. Themes such as death, grief, the quest for immortality, and the hero’s crossing and return are seen as common to a shared mythic reservoir.

3. Boundary Transgression, Aidos, and Heroic Ethics

Greek heroes strive for immortality and flirt with divine boundaries. However, their actions are moderated by aidos (reverence), which functions as a moral brake, preserving cosmic and ethical balance.

4. Apotheosis and Immortality Through Glory

Just as Gilgamesh loses physical immortality but secures his eternal name, Achilles achieves permanence through kleos (glory). Both narratives champion the ideal of the name as the true vehicle of immortality.

5. God–Human Encounter and Mythical Temporality

Myths operate outside chronological time, offering moments of divine epiphany that link humans directly to the sacred. These moments highlight myth’s function as an encounter with timeless truth.

6. Critique of Eurocentric Philology and the ‘Black Athena’ Debate

Drawing on Martin Bernal’s Black Athena, the seminar critiques the Eurocentric view of Homer as purely Greek. Instead, it argues for a broader reading that acknowledges Sumerian, Akkadian, Hittite, and Ugaritic influences.

Conclusion

Before entering the textual body of the Iliad, this seminar situates Homer’s work within a multilayered cultural matrix. Parallels with the Epic of Gilgamesh and Near Eastern mythologies challenge the insular model of classical philology. Homer emerges not just as a Greek poet but as a voice within a cosmopolitan tradition of ancient mythmaking.