ERMAN GÖREN, HOMEROS OKUMALARI:ILİAS 2. SEMİNER ÖZETİ

Dersin Amacı ve İçeriği

Bu seminer, Ilias’ın kökenlerini tarihsel, arkeolojik ve kültürel bağlamda inceleyerek destanın oluşum sürecine ışık tutmayı amaçlar. Erman Gören, Homeros şiirinin Tunç Çağı’ndan Demir Çağı’na geçişte nasıl bir sözlü kültür ürünü olarak ortaya çıktığını, Minos ve Mykenai uygarlıklarıyla ilişkilerini ve bu uygarlıklardan kalan mimari, yazı ve mezar verileriyle Ilias’ın tarihsel arka planını yorumlar. Şan, kahramanlık ve siyasi düzen gibi temalar, arkeolojik ve filolojik bağlamda analiz edilir.

Ana Temalar

1. Minos ve Mykenai Uygarlıkları

Seminer, Minos uygarlığının Knossos merkezli saray düzeni ile Mykenai’deki yönetim yapısını karşılaştırır. Linear B yazısı, Vanaks (kral), Kasireu (bölgesel lider) ve Basileus (şehrin yöneticisi) gibi unvanlar üzerinden Ilias’taki figürlerin tarihsel arka planı tartışılır.

2. Demir ve Tunç Teknolojisi

1200–700 arası “karanlık çağ” olarak nitelendirilir. Bu dönemde Tunç’un yerini Demir alırken, yazılı kültürler çöker. Ilias’taki silahlar tanrılarca yapılır; bu, bireysel üretim döneminin destandaki yansımasıdır. 9. yüzyılda başlayan demircilik ise Palanks ve Hoplit birliklerini doğurur.

3. Şan, Arete ve Kahramanlık Değişimi

Tunç Çağı’nda şan kahraman üzerinden tanımlanırken, Demir Çağı’nda kolektif askeri başarılara dönüşür. Akhilleus ve Myrmidonlar bireysel kahramanlığı temsil ederken, Palanks ve Hoplit birlikleri şehir-devletin kolektif şanını ön plana çıkarır.

4. Sözlü Kültür ve Homeros

Homeros metinleri yazılı hale gelmeden önce uzun süre sözlü gelenekte şekillenmiştir. Bu metinler “fermantasyon” sürecinden geçerek tarihsel, mitolojik ve kültürel unsurların birleşiminden doğar. Gören, Homeros’un bir şehir ya da medeniyetin değil, bir “kültür karışımının” ürünü olduğunu vurgular.

5. Kahramanlık ve Yarı-Tanrılık Figürü

Homeros kahramanları çoğunlukla tanrı soyundan gelirler; bu nedenle insanüstü özellikler taşır ama ölümlüdürler. Heros tipi, hem insana model olur hem de üstün bir tipoloji oluşturur. Arete, kahramanın doğasına uygun davranış biçimi olarak tanımlanır.

6. Tarih–Mitoloji İlişkisi

Homeros anlatısı, arkeolojik verilerle birebir örtüşmez. Mykenai kazıları, Homeros’un dünyasıyla bağlantı kurulmasını sağlamışsa da, bu özdeşlik romantik bir yanılsama olabilir. Tarih ile efsane arasında dikkatli bir denge önerilir.

Sonuç

Bu seminer, Ilias’ın yalnızca bir kahramanlık şiiri değil, çok katmanlı tarihsel ve kültürel bir metin olduğunu gösterir. Tunç Çağı’ndan Demir Çağı’na geçiş, şan ve başarı kavrayışlarını değiştirmiş; bireysel kahramanlıktan kolektif askeri disipline geçilmiştir. Homeros’un sözlü şiiri, tarihsel verilerle doğrudan eşleşmese de kültürel bir sürekliliği yansıtarak epik hafızayı biçimlendirmiştir.

 

Purpose and Content of the Seminar

This seminar explores the historical, archaeological, and cultural foundations of the Ilias, focusing on the epic’s formation process and the civilizations that shaped it. Erman Gören investigates how Homeric poetry emerged as a product of oral culture during the transition from the Bronze to the Iron Age, particularly in connection with Minoan and Mycenaean civilizations. Themes such as fame, heroism, and political structure are analyzed through archaeological findings and philological interpretation.

Main Themes

1. Minoan and Mycenaean Civilizations

The seminar compares the centralized palace structure of Minoan Knossos with Mycenaean political organization. Using Linear B script, Gören discusses titles such as wanax (king), qasireu (regional leader), and basileus (local ruler), highlighting their relevance to characters in the Ilias.

2. Bronze and Iron Technology

The era from 1200–700 BCE is marked as a “dark age” wherein bronze gives way to iron, and writing systems collapse. In the Ilias, weapons are crafted by gods, reflecting an age before industrial production. Iron technology reemerges in the 9th century, bringing innovations like the phalanx and hoplite warfare.

3. Transformation of Fame, Arete, and Heroism

In the Bronze Age, fame is attached to individual heroes; in the Iron Age, it becomes associated with collective military achievements. Akhilleus and the Myrmidons embody personal heroism, while the hoplite and phalanx units reflect the rise of communal glory within the polis.

4. Oral Tradition and the Making of Homer

Before being written down, Homeric poems developed within an oral tradition. Gören describes this as a process of “fermentation” in which myth, history, and culture blend. Homer is not a product of a specific city or civilization, but of a cultural synthesis.

5. The Heroic and Semi-Divine Figure

Homeric heroes are often descended from gods, granting them extraordinary but mortal qualities. These heroes serve as both models for human conduct and archetypes of excellence (arete), which is defined as behavior befitting one’s divine nature.

6. The History–Myth Interface

Although Mycenaean excavations provide links to Homeric tales, the alignment is not exact. The seminar cautions against romanticizing such equivalence and advocates for a nuanced view that respects the blurred boundaries between history and myth.

Conclusion

This seminar demonstrates that the Ilias is not merely a heroic poem but a layered cultural and historical document. The transition from the Bronze to the Iron Age reshaped ideals of honor and success, shifting from personal valor to collective discipline. While Homer’s epics may not align precisely with archaeological data, they reflect a deep continuity of memory and identity that shaped the Greek cultural imagination.