EŞREF ALTAŞ: ŞERHU’L-İŞÂRÂT OKUMALARI 22. SEMİNER ÖZETİ

Bu seminer, İbn Sina’nın el-İşârât ve’t-Tembîhât adlı eserinde yer alan metafizik ilkeler ve müfârık akılların (ayrık akıllar) varlığını ispatlama yollarını ele alır. Fahreddin Razi’nin bu delillere yönelik eleştirileri ve alternatif yaklaşımları, seminerin odak noktasını oluşturur. Gök cisimlerinin hareketinin mahiyeti, gayesi, ve bu hareketin ardındaki akıllar ile iradelerin varlığı detaylı bir şekilde tartışılmıştır.

Ana Temalar

1. Müfârık Akılların Tanımı ve Önemi:
   • Müfârık akıllar, tamamen soyut ve cisimsiz varlıklar olarak tanımlanır. Bu akılların maddi dünyadan tamamen ayrıştığı ve yalnızca metafizik bir çerçevede anlaşılabileceği vurgulanır.
   • Akıllar, Tanrı ile nefisler arasındaki varlık katmanını oluşturur ve varoluş düzeninde temel bir rol oynar.
2. Müfârık Akılların İspat Yolları:
   • Fahreddin Razi, bu akılların varlığını ispatlamak için dört temel yönteme işaret eder:
     1. Gayeler Üzerinden: Gök cisimlerinin hareketinin nihai gayesinin “Tanrı’ya benzemek” olduğu savunulur.
     2. Hareketin Sürekliliği Üzerinden: Göklerin sonsuz hareketi, cismani bir güç tarafından değil, akıl gibi sonsuz bir güç tarafından sağlanabilir.
     3. Sudur Hiyerarşisi Üzerinden: İlk varlıktan diğer varlıkların nasıl türediğini açıklayan bir sistematik.
     4. Dairesel Hareketin İlkesi Üzerinden: Göklerin dairesel hareketinin ardındaki gücün soyut bir akıl olduğu iddia edilir.
3. Göklerin Hareketi ve Amacı:
   • İbn Sina’ya göre, göklerin hareketi bir gayeye dayanır ve bu gaye sürekli yetkinleşme ve Tanrı’ya benzemedir.
   • Razi, bu hareketin doğasına yönelik metafizik açıklamalara itiraz eder, hareketin fiziksel açıklamalarını tartışır.
4. İrade ve Hareketin Kaynağı:
   • İbn Sina, göklerin hareketini sağlayan iradenin tümel ve tikel olarak ikiye ayrıldığını savunur. Tümel irade genel bir amaç sağlarken, tikel irade bu hareketin somutlaşmasını sağlar.
   • Razi, bu ayrımın detaylandırılması gerektiğini ve metafizik delillerin tutarlılığını sorgular.
5. Felsefi ve Fiziksel Eleştiriler:
   • Fahreddin Razi, İbn Sina’nın metafizik delillerini fiziksel temellere dayandırmasının eleştiriye açık olduğunu belirtir.
   • Göksel hareketin gerekçeleri üzerine yapılan bu metafizik açıklamaların bilimsel gözlemlerle çelişebileceği öne sürülür.

Sonuç

Seminer, İbn Sina’nın müfârık akılların varlığına dair ileri sürdüğü delillerin ve Fahreddin Razi’nin bu delillere yönelik eleştirilerinin detaylı bir analizini sunar. Tartışmalar, İslam felsefesinde metafizik ve fizik arasındaki ilişkiyi aydınlatırken, gök cisimlerinin hareketinin amacı ve doğası üzerine farklı bakış açıları sağlar. İbn Sina’nın sudur teorisi, Razi’nin eleştirileriyle daha geniş bir bağlama oturtularak tartışılmıştır.

 

 

This seminar focuses on the metaphysical principles outlined in Ibn Sina’s al-Isharat wa’l-Tanbihat and the proofs for the existence of separate intellects (mufariq aqal). The critiques and alternative perspectives offered by Fahreddin Razi serve as the core framework for the discussion. The seminar delves into the nature, purpose, and driving force behind the movement of celestial bodies and the role of intellects and wills in sustaining such motion.

Key Themes

1. Definition and Importance of Separate Intellects:
   • Separate intellects are described as entirely immaterial and abstract beings. They are understood exclusively within a metaphysical framework, distinct from the physical realm.
   • These intellects act as intermediaries between God and the souls, forming a crucial layer in the hierarchy of existence.
2. Proofs for the Existence of Separate Intellects:
   • Fahreddin Razi outlines four primary methods for proving the existence of these intellects:
     1. Through Purpose: The ultimate goal of celestial motion is argued to be “resemblance to God.”
     2. Through the Continuity of Motion: The perpetual motion of celestial bodies can only be sustained by an eternal force like an intellect, rather than a physical entity.
     3. Through the Hierarchy of Emanation: The systematic process of emanation from the first being explains the existence of these intellects.
     4. Through the Principle of Circular Motion: The circular motion of celestial bodies is attributed to the influence of an abstract intellect.
3. The Motion and Purpose of Celestial Bodies:
   • Ibn Sina posits that celestial motion is purposeful, driven by a desire for constant perfection and resemblance to God.
   • Razi critiques this metaphysical interpretation, questioning its consistency and exploring alternative physical explanations for motion.
4. Will and the Source of Motion:
   • Ibn Sina divides the will driving celestial motion into universal and particular categories. The universal will provides the overarching purpose, while the particular will actualizes the motion.
   • Razi challenges this dichotomy, calling for greater clarification and critiquing the coherence of Ibn Sina’s metaphysical proofs.
5. Philosophical and Physical Critiques:
   • Fahreddin Razi highlights the potential weaknesses in Ibn Sina’s reliance on metaphysical arguments that are intertwined with physical principles.
   • He suggests that some of these metaphysical explanations may conflict with empirical observations of celestial phenomena.

Conclusion

This seminar provides a detailed analysis of Ibn Sina’s proofs for the existence of separate intellects and Fahreddin Razi’s critiques of these arguments. The discussions illuminate the relationship between metaphysics and physics in Islamic philosophy while exploring the nature and purpose of celestial motion. Ibn Sina’s emanation theory is contextualized within Razi’s criticisms, offering a comprehensive understanding of these foundational debates.