OĞUZ HAŞLAKOĞLU:PLATON, DEVLET 9. SEMİNER ÖZETİ
- Seminerin Amacı ve İçeriği
Dokuzuncu seminer, Timaeus diyaloğu üzerinden Platon’un kozmogonisini, “mitos” ve “logos” ilişkisinde nasıl temellendirdiğini, özellikle “Tateron” (başkalık) kavramı etrafında derinleştirir. Haşlakoğlu, evrenin yaratılışını anlatan mitik sahnede, Platon’un yalnızca bir açıklama değil, bir sahneleme gerçekleştirdiğini vurgular. Mitosun, bilginin imkân ve sınırlarıyla ilişkili olarak Platon’daki yerini, özellikle “oluş” ile “varlık” arasındaki radikal ayrım temelinde inceler. - Ana Temalar ve Başlıklar
- Platon’da Mitosun İşlevi
Platon’un Timaeus‘ta mitos biçimini tercih etmesi, hakikatin insan tarafından mutlak surette bilinemeyeceği kabulünden hareketle, mitosu rasyonel biçimde kurgulanmış bir temsil aracı haline getirir. Bu tercih, antik felsefe tarihinin “mitostan logosa geçiş” anlatısını sorgular niteliktedir. - Varlık–Oluş Ayrımı ve Zamansal Düşünce
“Timaeus”un temel ayrımı olan “her zaman olan ama oluşa gelmeyen” ile “hep oluşa gelen ama hiç olmayan” ifadeleri üzerinden varlık (on) ile oluş (genesis) arasındaki fark keskin biçimde vurgulanır. Platon’da varlık değişmez, zaman-dışı olandır; oluş ise sürekli ve zamana tabi olandır. - Tateron Kavramı ve Kozmos’un Psüke’si
Evrenin ruhu, üç temel cinsin (usia, tauton, tateron) “mezon” (ara-karakterli) karışımıyla oluşur. Bu “mezon” yapı, hem epistemolojik hem ontolojik olarak Platon’da ara-varlık katmanını temsil eder. Tateron (başkalık), özellikle varlığın kendinde aynılıkla bütünleşmesi halinde oluşan çoğulluğun temellendirilmesinde kullanılır. - Birlik–Çokluk İlişkisi ve Parça–Bütün Diyalektiği
Platon, birliğin bütüne dönüşümünde aynıyla gayrının (tauton–tateron) ayrımını kurarak birliğin hem kendisi hem de başkası olabilmesini sağlar. Bu yapı, Parmenides diyaloğundaki çözülmez görünen kurguların üstesinden gelmeyi amaçlar. - Mimesis, Zaman ve Kozmos’un Yapısı
Demurgos’un evreni yaratmasında kullandığı “model” zamanla değil, ezelî-ebedî bir varlıkla ilişkilidir. Bu modelin “birin içinde barınan sonsuz” olarak tanımlanması, zamanın da bu sonsuzun “sayıya göre hareket eden bir sureti” olduğunu gösterir. Böylece zaman, bir mimetik (taklidi) varlıktır.
- Sonuç
Seminer, Platon’un felsefesinde varlık, oluş, zaman ve bilgi gibi temel kategorilerin yalnızca kavramsal değil, aynı zamanda sahnelenmiş biçimde işlendiğini ortaya koyar. Haşlakoğlu, Timaeus‘taki kozmogoniyi yalnızca yaratılış anlatısı değil, aynı zamanda Sophistes, Parmenides, Kratylos gibi metinlerle örülü bütünsel bir felsefî yapı olarak ele alır. “Tateron” kavramı, bu bütünlüğün merkezinde yer alan, varlığın çoklukla ilişkisini kuran en temel yapı taşlarından biri olarak belirir.
- Purpose and Content of the Seminar
This ninth seminar explores Plato’s Timaeus, focusing on how cosmology is constructed through the interplay of mythos and logos, particularly through the central concept of tateron (otherness). Haşlakoğlu argues that Plato’s account of creation is not merely explanatory but performative—a scene enacted through narrative. The function of myth in Plato is examined as a means of approaching truth within the limits of human understanding, grounded in the radical distinction between becoming and being. - Main Themes and Topics
- The Role of Myth in Plato
Plato’s use of myth in Timaeus stems from the belief that truth cannot be fully grasped by humans. Thus, myth becomes a rationally constructed narrative form, challenging the traditional notion of a historical transition from mythos to logos in ancient philosophy. - The Distinction Between Being and Becoming
Timaeus clearly separates what “always is and never becomes” from what “is always becoming and never is.” For Plato, being (on) is immutable and beyond time, while becoming (genesis) is in flux and governed by time. This distinction structures the metaphysical framework of the dialogue. - Tateron and the Psyche of the Cosmos
The soul of the cosmos is composed through the blending of three genera: ousia (being), tauton (sameness), and tateron (otherness). The intermediate nature of this blend represents an ontological and epistemological middle ground. Tateron is especially important in explaining the emergence of multiplicity from unity. - Unity–Multiplicity and the Part–Whole Dialectic
Plato allows for unity to become a whole through the distinction between sameness and otherness. This structure aims to resolve the aporias presented in the Parmenides dialogue, allowing for unity to be both self-identical and differentiated. - Mimesis, Time, and the Structure of the Cosmos
The demiurge models the cosmos not on temporal things but on an eternal archetype. This model is defined as “the infinite contained within the one,” and time emerges as its moving image “according to number.” Time is thus mimetic—an imitation of eternity shaped by rhythm and measure.
- Conclusion
This seminar demonstrates that Plato’s engagement with concepts like being, becoming, time, and knowledge is not merely abstract but dramatized. Haşlakoğlu interprets the cosmology of Timaeus not as an isolated mythic narrative but as part of an integrated philosophical system that includes Sophist, Parmenides, and Cratylus. The concept of tateron emerges as a foundational element, structuring how being relates to multiplicity within the Platonic worldview.