ABDURRAHİM KOZALI: el-MUVÂFAKÂT 39. SEMİNER ÖZETİ
Bu seminer, Şâtıbî’nin el-Muvâfakât eserine yönelik önceki derslerin genel bir özetini sunarak, İslâm hukukunun ahlakî temelleriyle nasıl ilişkilendirildiğini analiz etmektedir. Seminerde, Şâtıbî’nin fıkıh usulü bağlamında ahlaki ve epistemolojik bir paradigma inşa etmeye yönelik çabaları ele alınmıştır. Ayrıca, İslâm hukuku ile doğal hukuk arasındaki benzerlikler tartışılmış, Şâtıbî’nin Gazâlî ile olan bağlantıları incelenmiştir.
Ana Temalar:
- Şâtıbî’nin Hukuk-Ahlak İlişkisine Yaklaşımı: İslâm hukukunun, sadece normatif bir yapıdan ibaret olmadığı; aksine ahlakî denetimle şekillenmesi gerektiği vurgulanmıştır.
- Fıkıh Usulü ve Kesinlik Problemi: Şâtıbî’nin, fıkıh usulünü kesinlik ifade eden bir disiplin olarak konumlandırma çabası incelenmiş, ancak bu kesinliğin nasıl temellendirileceği konusundaki epistemolojik sorunlar tartışılmıştır.
- Zimmet ve Mükellefiyet Anlayışı: Klasik teklif paradigmasının, mükellefiyeti yalnızca zimmetle irtibatlı olarak ele almasının eleştirisi yapılmış, Şâtıbî’nin zimmetten bağımsız mükellefiyet kavramına getirdiği yeni yaklaşım açıklanmıştır.
- Hukuki Determinizm ve Ahlaki Niyet: Sebep-sonuç ilişkileri bağlamında hülle nikahı gibi örnekler üzerinden, Şâtıbî’nin hukuki determinizmi eleştirerek ahlakî niyeti ön plana çıkaran yaklaşımı analiz edilmiştir.
- Makâsıdü’ş-Şerîa ve Normatif Çerçeve: Şâtıbî’nin, şeriatın maslahat temelli olduğunu ileri sürdüğü makâsıd teorisi tartışılmış; maslahat, zarûriyyât, hâciyyât ve tahsîniyyât kavramları arasındaki ilişkiler detaylandırılmıştır.
Sonuç:
Abdurrahim Kozalı’nın bu semineri, el-Muvâfakât eseri üzerinden İslâm hukukunun teorik temellerini ve ahlaki yönlerini kapsamlı bir şekilde ele almaktadır. Şâtıbî’nin hukuk, ahlak ve epistemoloji arasında kurduğu ilişki, klasik fıkıh anlayışını yeniden değerlendirmeye açmaktadır. Bu seminer, İslâm hukukunun ahlaki bir perspektifle nasıl ele alınabileceğini anlamak isteyenler için önemli bir referans niteliğindedir.
This seminar provides a comprehensive summary of previous discussions on al-Shāṭibī’s al-Muwāfaqāt, analyzing how Islamic law is interwoven with ethical foundations. It explores al-Shāṭibī’s efforts to construct a moral and epistemological paradigm within the framework of Islamic legal theory. Additionally, the seminar discusses parallels between Islamic law and natural law, as well as al-Shāṭibī’s intellectual connections with al-Ghazālī.
Main Themes:
- Al-Shāṭibī’s Approach to the Relationship Between Law and Ethics: The seminar highlights that Islamic law is not merely a normative system but must be shaped by ethical oversight.
- The Problem of Certainty in Legal Theory (Uṣūl al-Fiqh): Al-Shāṭibī’s attempt to position Islamic legal theory as a discipline that conveys certainty is examined, along with the epistemological challenges in establishing such certainty.
- Zimmah (Legal Liability) and the Concept of Obligation: The classical paradigm that ties legal obligation solely to zimmah is critiqued, while al-Shāṭibī’s approach, which redefines obligation independent of legal liability, is analyzed.
- Legal Determinism and Moral Intent: Using examples like ḥillah marriages, the seminar explores how al-Shāṭibī critiques legal determinism and instead prioritizes ethical intention in legal rulings.
- The Maqāṣid al-Sharī‘a and the Normative Framework: The seminar delves into al-Shāṭibī’s maqāṣid (higher objectives of Islamic law) theory, which argues that Islamic law is founded on maṣlaḥa (public interest), examining the relationships between ḍarūriyyāt (necessities), ḥājiyyāt (needs), and taḥsīniyyāt (enhancements).
Conclusion:
Abdurrahim Kozalı’s seminar offers an in-depth exploration of the theoretical and ethical foundations of Islamic law through al-Muwāfaqāt. Al-Shāṭibī’s approach, which interconnects law, ethics, and epistemology, challenges conventional perspectives on Islamic legal theory. This seminar serves as an essential resource for those seeking to understand Islamic law from a moral and philosophical standpoint.