ABDURRAHİM KOZALI: el-MUVÂFAKÂT 43. SEMİNER ÖZETİ

Bu seminer, İmam Şâtıbî’nin el-Muvâfakât adlı eserindeki Delâil (deliller) bölümüne giriş yaparak, genel ilkeler (külliyyât) ile özel hükümler (cüz’iyyât) arasındaki dengeyi ele alır. Şâtıbî’nin yenilikçi yaklaşımı, İslam hukukunun etik ve hukuki boyutlarını bir araya getirerek, geleneksel fıkıh anlayışını dinamik bir yorumlama yöntemiyle zenginleştirmektedir. Seminer, İslam hukukunun genel ilkeleri ve özel metinlerden çıkarılan hükümler arasındaki ilişkileri derinlemesine inceler.

Ana Temalar

1. Hukuki Delillere Yenilikçi Yaklaşım
   • Şâtıbî, hukuki delillerin ele alınışında bütüncül bir yaklaşımı benimseyerek, külliyyâtı (evrensel ilkeler) temel olarak görür ve aynı zamanda özel uygulamaların önemini kabul eder.
   • Bu yaklaşımı, yalnızca münferit hükümlere odaklanan geleneksel yöntemlerden ayrılarak genel ilkelerin hukuk sistemine entegre edilmesini önceler.
2. İslam Hukukunda Genel ve Özel İlkeler
   • Seminer, genel ilkeler ile özel hükümler arasındaki gerilimi analiz eder:
     • Özel Deliller: Belirli bir duruma yönelik bir ayet veya hadis.
     • Genel İlkeler: Tümevarım yoluyla çıkarılan, örneğin dinin, canın, aklın, malın ve neslin korunması gibi evrensel kurallar.
   • Şâtıbî, bu iki boyutun hangisinin öncelikli olması gerektiği üzerine detaylı bir değerlendirme sunar.
3. Tümevarımın (İstikra) Rolü
   • Genel ilkelerin, çeşitli nasların sistematik bir tümevarım yöntemiyle çıkarıldığını savunur. Bu yöntem, hukuk sisteminde uyumlu ve kapsamlı bir çerçeve oluşturur.
   • Ancak bu ilkelerin sabit olmadığı, özel hükümlerle uyumlu hale getirilmesi gerektiği belirtilir. Bu yaklaşım, şâri‘in (hukuk koyucunun) maksatları (makâsıd) ile paralellik sağlamayı hedefler.
4. Genel ve Özel Hükümlerin Dinamik İlişkisi
   • Seminer, külliyyât ve cüz’iyyât arasındaki etkileşimi ele alır:
     • Genel ilkeler özel hükümleri yönlendirirken, bazı durumlarda genel ilkelere istisna getirerek özel durumlar ön plana çıkarılabilir.
     • Örneğin, ribâ-ya benzeyen işlemler gibi bazı özel sözleşmelerde (mudaraba gibi) genel ilkenin esnetilmesi, pratik ihtiyaçlara yanıt verme açısından değerlidir.
5. Hukuki Yorumu Dengede Tutma
   • Şâtıbî, genel ve özel hükümler arasında bir denge kurmanın dikkatli bir hukuki yorum (ictihad) sürecini gerektirdiğini vurgular.
   • Bu denge, genel ilkelerin saygı gördüğü, ancak özel hükümlerin pratik gerçekliklere uygun şekilde uygulandığı bir hukuk anlayışını mümkün kılar.

Sonuç

Bu seminer, Şâtıbî’nin genel ilkeler ile özel hükümleri uyumlu hale getiren yaklaşımını detaylandırır ve İslam hukukunun temelindeki makâsıdın vurgusunu ön plana çıkarır. Şâtıbî’nin dinamik fıkıh yöntemi, hukuki formalizme meydan okuyarak etik değerlerle hukuki ilkeleri birleştirir. Bu yöntem, İslam hukukunun bütünlüğünü korurken çeşitli bağlamlara uyarlanabilirliğini de garanti eder.

 

 

This seminar introduces the Delāʾil (evidences) section of Imām al-Shāṭibī’s al-Muwāfaqāt, focusing on the balance between general principles (kulliyyāt) and particular rulings (juzʾiyyāt). Al-Shāṭibī’s innovative approach emphasizes integrating ethics and law by blending traditional Islamic jurisprudence with a dynamic interpretative method. This seminar addresses the dynamic interplay between the overarching principles of Islamic law and specific textual rulings.

Key Themes

1. Innovative Approach to Legal Evidence
   • Al-Shāṭibī adopts a holistic perspective in his treatment of legal evidence, considering kulliyyāt (universal principles) as foundational while acknowledging the importance of specific applications.
   • His methodology departs from traditional jurisprudential approaches by integrating overarching principles rather than focusing solely on isolated rulings.
2. The General and the Particular in Islamic Jurisprudence
   • The seminar explores the tension between general principles derived from multiple texts and specific rulings tied to individual cases.
   • Al-Shāṭibī examines whether general principles should take precedence over specific rulings or vice versa. For example:
     • Particular Evidence: A specific verse or hadith guiding a single case.
     • General Principles: Universal rules derived through inductive reasoning, such as the preservation of religion, life, intellect, wealth, and lineage.
3. The Role of Induction (Istiqrāʾ)
   • Al-Shāṭibī argues that general principles are derived through systematic induction of various texts, creating cohesive and comprehensive legal frameworks.
   • However, these principles are not static and must be reconciled with particular rulings to ensure they align with the objectives (maqāṣid) of the lawgiver.
4. The Dynamic Relationship Between General and Particular Rulings
   • The seminar highlights the interplay between kulliyyāt and juzʾiyyāt:
     • General principles govern particulars, but specific cases may occasionally require deviations to achieve broader legal objectives.
     • For instance, exceptions such as ribā-like transactions in particular contracts (e.g., mudarabah) demonstrate how specific rulings adapt general principles to practical needs.
5. The Balance of Legal Interpretation
   • Al-Shāṭibī emphasizes that achieving a balance between general and specific requires careful legal interpretation (ijtihād).
   • This balance ensures that overarching objectives are respected while accommodating practical realities of particular rulings.

Conclusion

This seminar underscores Al-Shāṭibī’s method of harmonizing general principles with specific rulings to reflect the broader maqāṣid of Islamic law. His dynamic approach to jurisprudence challenges rigid formalism and seeks a balance that respects the interplay between ethical imperatives and legal mandates. This methodology not only preserves the integrity of Islamic law but also ensures its adaptability across various contexts.