ABDURRAHİM KOZALI: FIKIH USULÜNE GİRİŞ 11.SEMİNER ÖZETİ
Bu seminerde nesih kavramı ele alınmaktadır. Kur’an ve sünnet arasında nesih olgusunun nasıl işlediği, Şafii ve Hanefi usulü açısından nasıl değerlendirildiği tartışılmaktadır. Nesih, bir nas ile sabit olan hükmün, daha sonra gelen bir nas tarafından kaldırılması anlamına gelir. Seminerde özellikle nesih teorisinin epistemolojik ve mantıksal temelleri, çelişkili gibi görünen naslar arasındaki dengeyi sağlama mekanizması olarak nesih uygulaması ve İmam Şafii’nin bu konudaki görüşleri ele alınmaktadır.
Ana Temalar ve Başlıklar
- Nesih Kavramı ve Temel Tanımı
Nesih, önceden var olan bir hükmün başka bir hükümle değiştirilmesi anlamına gelir. Hanefi ve Şafii geleneklerinde nesih farklı açılardan ele alınmaktadır. Hanefi usulünde nesih, beyan türlerinden biri olarak kabul edilirken, Şafii usulünde nesih kesin bir hükmün ilahi irade ile değişmesi olarak değerlendirilir. - Beyan Teorisi ve Nesih
Beyan teorisi, nasların anlaşılması için geliştirilen temel bir yöntemdir. İmam Şafii’nin beyan teorisi, nasların bağlamını belirleyerek hangi hükümlerin geçerli olup olmadığını açıklama amacını taşır. Hanefi geleneğinde ise beyan, nesihle doğrudan bağlantılı bir kavramdır ve bir hükmün açık hale getirilmesi sürecinde nesih de önemli bir yer tutar. - Naslar Arasındaki Çelişki ve Nesih Uygulaması
Nesih kavramının temelinde, naslar arasında çelişki olup olmadığı meselesi yer alır. Eğer iki nas arasında gerçek bir çelişki varsa ve bu çelişki kronolojik olarak çözülemiyorsa, nesih devreye girer. Ancak çelişkinin sadece zahiri olması durumunda tevil veya tahsis yoluyla hüküm açıklığa kavuşturulabilir. - Hanefi ve Şafii Mezheplerinin Nesih Yaklaşımı
Hanefilere göre kitap sünneti neshedebilir ve sünnet de kitabı neshedebilir. Bu görüş, vahyin iki kaynağının da Allah tarafından belirlenmiş olması prensibine dayanır. Buna karşılık, İmam Şafii, sadece kitap kitabı, sünnet de sünneti neshedebilir görüşündedir. Bu durum, nesih meselesinin mezhepler arasında farklı yorumlanmasına yol açmaktadır. - Mantık, Çelişki ve Nesih İlişkisi
Mantık açısından çelişkiyi ortadan kaldırma mekanizması olarak nesih, İslam hukukunda kritik bir role sahiptir. Eğer bir hüküm neshedilmişse, bu durum çelişkiyi ortadan kaldırarak yeni hükmün uygulanmasını sağlar. Kur’an’da yer alan şarap yasağı, bu tür bir nesih örneği olarak ele alınmıştır. - Kur’an ve Sünnette Nesih Örnekleri
Seminerde nesih kavramını anlamak için Kur’an ve sünnetten çeşitli örnekler ele alınmaktadır. Şarap yasağı, kıblenin değişmesi ve savaş hukukundaki düzenlemeler nesih uygulamasına dair en belirgin örneklerdir. - Gazali’nin Nesih Konusundaki Görüşleri
İmam Gazali, nesih işleminin sadece teorik bir mesele olmadığını, pratikte de gerçekleşmiş olduğunu savunur. Ona göre, kitap ve sünnetin mahiyet birliği, neshi mümkün kılan en önemli unsurdur. Bu nedenle, Gazali, İmam Şafii’nin nesih konusundaki katı tutumunu eleştirerek, kitap ve sünnet arasında nesih olabileceğini savunmaktadır. - Nesih Meselesinde Kelami Boyutlar ve Eleştiriler
Nesih kavramı, kelamî açıdan da tartışmalı bir konudur. Neshi eleştiren bazı kelamcılar, Allah’ın hükmünü değiştirmesinin mümkün olup olmadığını sorgulamışlardır. Ancak, Gazali gibi düşünürler, Allah’ın nesih uygulamasını bir lütuf olarak gerçekleştirdiğini ve bunun insanların maslahatına uygun olduğunu savunmuşlardır.
Sonuç
Bu seminerde, nesih kavramı, naslar arasındaki çelişkileri çözme yöntemi olarak değerlendirilmiş ve Şafii ile Hanefi gelenekleri arasındaki farklar detaylandırılmıştır. Nesih, hem teorik hem de pratik bir konu olarak İslam hukukunda önemli bir yere sahiptir. İmam Şafii’nin nesih teorisi, sadece Kur’an’ın Kur’an’ı, sünnetin ise sünneti neshedeceği yönündeki görüşüyle ele alınmış, Gazali gibi âlimlerin buna yönelik eleştirileri aktarılmıştır. Sonuç olarak, nesih kavramının İslam hukuku içerisindeki yeri ve önemi kapsamlı bir şekilde ele alınmıştır.
This seminar explores the concept of abrogation (naskh) in Islamic jurisprudence, examining how abrogation functions between the Quran and Sunnah, and how it is interpreted in the Shafi’i and Hanafi schools of thought. Naskh refers to the replacement of a previously established ruling by a later revelation. The seminar focuses on the epistemological and logical foundations of abrogation, its role in reconciling seemingly contradictory texts, and Imam al-Shafi’i’s views on the subject.
Main Themes and Topics
- Definition and Fundamentals of Naskh
Abrogation involves the replacement of a previous ruling with a new one. The Hanafi and Shafi’i schools view naskh differently. In the Hanafi tradition, it is considered a form of clarification (bayān), whereas in the Shafi’i school, naskh is regarded as the divine repeal of a definitive ruling. - The Theory of Bayān and Naskh
The theory of bayān (explanation) is a key interpretative tool in Islamic legal thought. Imam al-Shafi’i’s theory of bayān seeks to define the scope of legal texts and determine which rulings remain valid. In the Hanafi tradition, bayān and naskh are closely linked, as both aim to clarify the applicability of rulings. - Contradictory Texts and the Application of Naskh
A central issue in abrogation is whether there is an actual contradiction between two texts. If a clear, chronological contradiction exists, abrogation is applied. However, if the contradiction is only apparent, the ruling can be clarified through interpretation or specification (takhsīs). - Differences Between the Hanafi and Shafi’i Approaches to Naskh
According to the Hanafi school, the Quran can abrogate the Sunnah, and vice versa, based on the principle that both sources are divinely revealed. In contrast, Imam al-Shafi’i maintains that only the Quran can abrogate the Quran, and only the Sunnah can abrogate the Sunnah. This distinction creates significant methodological differences between the two schools. - Logic, Contradiction, and the Role of Naskh
From a logical perspective, abrogation serves as a mechanism to resolve contradictions in Islamic legal texts. If a ruling is abrogated, it eliminates any apparent contradiction and ensures legal clarity. The prohibition of alcohol in stages is presented as a classical example of abrogation in action. - Examples of Naskh in the Quran and Sunnah
Several examples from the Quran and Sunnah illustrate the concept of abrogation, including:- The gradual prohibition of alcohol
- The change in the direction of prayer (qibla)
- Regulations concerning warfare
These cases highlight how naskh was applied to accommodate changing social and legal conditions.
- Al-Ghazali’s Views on Naskh
Imam al-Ghazali argues that abrogation is not merely a theoretical concept but a practical necessity. He emphasizes that the unity of the Quran and Sunnah allows for abrogation between them, opposing Imam al-Shafi’i’s stricter view that limits abrogation within each source independently. - Theological Debates and Criticism of Naskh
Abrogation has been debated among theologians, some of whom question whether God can change His rulings. Certain theological schools have challenged the concept of divine repeal, arguing that it implies change in God’s knowledge. However, scholars like al-Ghazali defend abrogation as a divine act of mercy and adaptation to human needs.
Conclusion
This seminar explores the role of abrogation in Islamic jurisprudence, focusing on its function as a mechanism for resolving textual contradictions. It details the differences between the Hanafi and Shafi’i approaches, with particular attention to Imam al-Shafi’i’s theory that only the Quran can abrogate the Quran and only the Sunnah can abrogate the Sunnah. Al-Ghazali’s criticism of this view is also examined. Ultimately, the seminar underscores the significance of naskh in the development of Islamic legal thought.