M. TAHA BOYALIK, TEFSİR OKUMALARI: ZEMAHŞERÎ, EL KEŞŞÂF 5. SEMİNER ÖZETİ

Bu seminer, el-Keşşâf’ın dilbilimsel ve tefsir metodolojisi bağlamında Besmele’nin yorumuna odaklanmaktadır. Tartışma, kelime dizilişinin önemi, takdîm (öne alma) ve te’hîr (erteleme) kavramları, Allah’ın isminin önce zikredilmesinin teolojik anlamı ve Zemahşerî’nin yaptığı belagat tercihleri üzerinde yoğunlaşmaktadır. Ayrıca, Bismillâh ifadesinin sözdizimsel yapısına dair dilbilimsel gerekçeler ve bunun tevhid inancına etkileri ele alınmaktadır.

Ana Temalar:

  1. Besmele’nin Sözdizimi ve Anlam Yapısı: Zemahşerî, Bismillâh ifadesinde zımnen var olan fiilin neden gizlendiğini ve cümlede Allah’ın isminin önce gelmesinin dilbilimsel gerekçelerini tartışmaktadır.
  2. Allah’ın İsminin Öncelikli Olmasının Teolojik Vurgusu: Besmele’de kelimelerin sıralanışı, Allah’ın isminin yüceltilmesini ve O’nun mutlak otoritesini vurgulayarak, öncesinde yaygın olan çoktanrıcı inançlara karşı bir duruş sergilemektedir.
  3. Kur’an’da İhtisâs (Özelleştirme) Kavramı: Zemahşerî, Bismillâh ifadesinin özel bir vurgu ile ele alındığını, böylece Allah’ın isminin başka herhangi bir varlıkla ortak anılmasının engellendiğini belirtmektedir.
  4. Besmele’nin Cahiliye Dönemi Kullanımlarıyla Karşılaştırılması: Cahiliye dönemi Arapları, dualarında ve açılış ifadelerinde birden fazla tanrının ismini zikrederdi (örn. “Lât ve Uzzâ’nın adıyla”). Kur’an’daki Besmele’nin ifadesi ise bu çoktanrıcı kullanımın önüne geçmek için bilinçli bir tercihle oluşturulmuştur.
  5. Belagat ve Dilbilgisel Kullanımlar: Besmele’de yapılan hazf (eksiltme) ile anlamın genişletilmesi sağlanmıştır, böylece ifade her türlü bağlama uygun hale getirilmiştir.
  6. Tevhid ve Şirk Arasındaki Ayrım: Cümlenin yapısı, Allah’ın isminin başka ilahlarla birlikte anılmasının önüne geçecek şekilde düzenlenmiş, tevhid inancının en güçlü biçimde vurgulanması sağlanmıştır.
  7. Edatlar ve Fiil Eksiltmesinin Dilbilimsel Analizi: Bismillâh ifadesindeki bâ harfi (bi-), “yardım istemek” veya “eşlik etmek” gibi farklı anlamlara gelebilmektedir. Seminerde bu edatın muhtemel yorumları ve tefsir içerisindeki yeri tartışılmıştır.

Sonuç:
Bu seminer, Besmele’nin dilbilimsel ve belagat yönüyle ayrıntılı bir analizini sunarak, ifadenin İslam’ın teolojik temellerini nasıl desteklediğini ortaya koymaktadır. Zemahşerî’nin sözdizimi, anlam bilimi ve teolojik argümantasyonu bir arada kullanması, onun tefsir metodolojisinin ayırt edici yönlerinden biridir. Bismillâh’ın yapısı, hem çoktanrıcı geleneklere karşı bir tepki hem de tevhidin mutlak bir vurgusu olarak değerlendirilmiş, böylece dilbilimsel tercihlerle teolojik mesajın nasıl pekiştirildiği gösterilmiştir.

 

 

This seminar continues the in-depth linguistic and exegetical analysis of al-Kashshāf, focusing on the interpretation of the Basmala. The discussion covers the significance of word order, the concept of taqdīm (fronting) and ta’khīr (postponement), the theological implications of naming Allah first, and the rhetorical choices made by al-Zamakhsharī. The argumentation includes linguistic justifications for the syntactic structure of the phrase Bismillāh and its implications for monotheistic belief, particularly in contrast with pre-Islamic polytheistic expressions.

Main Themes:

  1. The Syntax and Semantics of the Basmala: The seminar explores why al-Zamakhsharī interprets Bismillāh with an omitted verb and why the noun (Allah’s name) is prioritized in the sentence structure.
  2. Theological Emphasis on Allah’s Name: The order of words in the Basmala highlights the supremacy of God’s name, countering pre-Islamic Arabian practices of invoking deities alongside Allah.
  3. The Concept of Ikhtiṣāṣ (Specification) in the Qur’anic Context: Al-Zamakhsharī discusses why the word Bismillāh was structured to emphasize exclusivity, reinforcing monotheistic principles by rejecting shared invocation of deities.
  4. Comparison with Pre-Islamic Usage: Pagan Arabs used to invoke multiple deities in their opening statements (e.g., “In the name of Allāt and al-‘Uzzā”). The Qur’anic phrasing aims to establish Allah’s name as exclusive and absolute.
  5. Rhetorical and Grammatical Devices: The use of ḥadhf (omission) in the Basmala allows for universal applicability, making it relevant to all actions a believer undertakes.
  6. Differentiation Between Tawḥīd and Shirk: By restructuring the sentence, the Qur’an ensures that God’s name is not merely one among others but the primary focal point, reinforcing theological purity.
  7. Linguistic Analysis of Prepositions and Verb Omission: The seminar delves into the function of Bā’ (bi- in Bismillāh), examining its multiple possible meanings (such as seeking help or accompaniment) and the broader implications of these meanings in Qur’anic interpretation.

Conclusion:
This seminar provides a detailed linguistic and rhetorical analysis of the Basmala, highlighting how its structure supports the theological foundations of Islam. Al-Zamakhsharī’s focus on syntax, semantics, and theological argumentation demonstrates his unique exegetical approach, which merges linguistic precision with theological depth. The interpretation of Bismillāh as an exclusive affirmation of divine sovereignty is reinforced through grammatical choices that reject polytheistic influences and establish a purely monotheistic framework.