ÖMER TÜRKER,2023-2024 LİSANS PROGRAMI: KİTÂBÜ’L-MİLLE 2. SEMİNER ÖZETİ
Bu seminerde, Fârâbî’nin Kitâbü’l-Mille adlı eserinin ikinci okuması yapılmış ve özellikle din ile felsefe arasındaki ilişki, erdemli toplumun inşası ve dinin siyasi düzen içindeki rolü ele alınmıştır. Din ve felsefenin epistemolojik temelleri, pratik ve teorik yönleri tartışılmış, Fârâbî’nin bu kavramları nasıl ele aldığı ve İbn Sînâ ile olan düşünsel farklılıkları değerlendirilmiştir. Ayrıca, hakikat bilgisi ile toplumsal düzen arasındaki bağlantılar incelenmiş ve dinin bir yönetim aracı olarak nasıl konumlandırıldığı analiz edilmiştir.
Ana Temalar ve Başlıklar
- Din ve Felsefenin Teorik ve Pratik Yönleri
Fârâbî’ye göre din ve felsefe benzer bir yapıya sahiptir. Felsefe teorik (nazari) ve pratik (ameli) felsefe olarak ikiye ayrılırken, din de benzer şekilde inanç (teorik) ve eylem (pratik) bileşenlerine sahiptir. Ancak, felsefenin amacı hakikate ulaşmak, dinin amacı ise bu hakikati toplum için uygulanabilir hale getirmek olarak değerlendirilir. - Dinin Felsefi ve Toplumsal İşlevleri
Dinin yalnızca bireysel bir inanış değil, aynı zamanda toplumu düzenleyen bir sistem olduğu vurgulanmıştır. Dinin, siyasal düzenin temel taşı olduğu ve toplumu şekillendirmek için gerekli bir araç olarak kullanıldığı belirtilmiştir. Dinin pratik yönleri, toplumun etik yapısını ve bireylerin yaşam biçimini belirler. - Fârâbî ve İbn Sînâ Arasındaki Farklılıklar
Fârâbî, dinin felsefeden türediğini ve onun bir yansıması olduğunu öne sürerken, İbn Sînâ, dinin yalnızca nazari değil, aynı zamanda pratik ilkeler de sunduğunu savunur. Fârâbî, pratik felsefenin ilkelerinin din tarafından uygulamaya konduğunu düşünürken, İbn Sînâ’ya göre din hem teorik hem de pratik tüm ilkeleri içerir. - Erdemli Toplumun İnşası ve Hakikat Bilgisi
Fârâbî’ye göre, hakikate ulaşan bir filozof, toplumu yönlendirme ve ideal düzeni inşa etme yeteneğine sahiptir. Filozof, metafizik hakikate ulaştığında, toplumsal yaşamı inşa edecek ahlaki ve siyasi ilkeleri de kavrar. Ancak, bir filozof yasaları koyabilirken, toplumun tüm bireylerini bu hakikate yönlendirme gücüne sahip değildir. Bu yüzden din, filozofun belirlediği hakikati halk için uygulanabilir hale getirir. - Dinin Yasalara ve Davranış Biçimlerine Etkisi
Fârâbî’ye göre bir toplumda hukuki ve etik normlar, felsefi ilkelerin uygulanmış hali olmalıdır. Filozoflar genel ilkeleri ortaya koyarken, din bu ilkeleri belirli kurallara dönüştürerek insanlara rehberlik eder. Dinin getirdiği kurallar, felsefenin evrensel hakikatlerini toplumun her kesimine ulaştırma görevi görür. - Dini İlimler ve Felsefenin Alt Üst İlişkisi
Dini ilimler, Fârâbî’ye göre bağımsız bir disiplin değildir; aksine, felsefenin altında konumlanan bir bilgi alanıdır. Kelam ilmi, dini görüşleri kanıtlamaya çalışsa da, bu kanıtlamalar burhanî bilgiye dayanmadığı için Fârâbî tarafından eksik görülür. Felsefenin teorik ve pratik alanları, dini bilgilerin de temelini oluşturur.
Sonuç
Bu seminerde, Fârâbî’nin Kitâbü’l-Mille bağlamında din, felsefe ve siyaset ilişkisi detaylı şekilde ele alınmıştır. Din, yalnızca inanç değil, aynı zamanda toplumu inşa eden ve yöneten bir düzen olarak değerlendirilmiştir. Fârâbî’ye göre filozof, hakikate ulaşarak toplum için en uygun yasaları belirler, ancak din, bu yasaları halkın anlayacağı ve uygulayacağı biçimde düzenler. Bu açıdan din ve felsefe birbiriyle iç içedir, ancak felsefe, dini bilgi sisteminin temelini oluşturan daha üst bir disiplindir.
This seminar focuses on the second reading of Fārābī’s Kitāb al-Milla, particularly examining the relationship between religion and philosophy, the construction of a virtuous society, and the role of religion in political order. The epistemological foundations of religion and philosophy, their practical and theoretical aspects, and Fārābī’s approach to these concepts in contrast to Ibn Sīnā’s views are discussed. Additionally, the connections between knowledge of truth and social order are analyzed, as well as how religion is positioned as a tool for governance.
Main Themes and Topics
- Theoretical and Practical Aspects of Religion and Philosophy
According to Fārābī, religion and philosophy share a similar structure. Philosophy is divided into theoretical (nazari) and practical (amali) philosophy, while religion consists of belief (theoretical) and action (practical) components. However, while the purpose of philosophy is to attain truth, the purpose of religion is to make this truth applicable to society. - The Philosophical and Social Functions of Religion
Religion is not merely an individual belief but also a system that organizes society. It serves as a fundamental pillar of the political order and functions as a necessary tool for shaping communities. The practical aspects of religion determine the ethical structure of society and the way individuals conduct their lives. - Differences Between Fārābī and Ibn Sīnā
Fārābī argues that religion is derived from philosophy and reflects it, whereas Ibn Sīnā asserts that religion not only provides theoretical knowledge but also practical principles. While Fārābī views practical philosophy as the basis for religious laws, Ibn Sīnā claims that religion contains both theoretical and practical elements in itself. - The Construction of a Virtuous Society and the Knowledge of Truth
According to Fārābī, a philosopher who attains truth has the ability to guide society and establish an ideal order. Once the philosopher reaches metaphysical truth, they also comprehend the moral and political principles necessary for social life. However, while a philosopher can legislate, they do not have the means to direct every individual in society toward truth. Thus, religion translates the philosopher’s determined truth into a form that can be understood and applied by the masses. - The Influence of Religion on Laws and Social Behavior
In Fārābī’s view, legal and ethical norms in a society should be applications of philosophical principles. While philosophers establish general principles, religion transforms these principles into specific laws and guidance for individuals. The rules introduced by religion serve as a means to communicate the universal truths of philosophy to all members of society. - The Hierarchical Relationship Between Religious Sciences and Philosophy
According to Fārābī, religious sciences are not independent disciplines; rather, they exist as subordinate fields of knowledge under philosophy. Although kalām (Islamic theology) attempts to prove religious doctrines, its methods lack demonstrative certainty (burhan), making it an incomplete discipline in Fārābī’s view. The theoretical and practical branches of philosophy provide the foundation for religious knowledge.
Conclusion
This seminar explores the relationship between religion, philosophy, and politics within the framework of Fārābī’s Kitāb al-Milla. Religion is presented not only as a belief system but also as a fundamental structure for organizing and governing society. According to Fārābī, the philosopher attains truth and establishes the best laws for society, while religion arranges these laws in a manner comprehensible and applicable to the public. In this sense, religion and philosophy are interconnected, but philosophy serves as the foundational discipline upon which religious knowledge is built.